Mỹ chính thức công nhận chuẩn ATTP của cá tra Việt Nam

3 năm nỗ lực của ngành cá tra

Theo Đạo luật Nông nghiệp 2014 (Farm Bill 2014) được cụ thể hóa bằng Chương trình thanh tra cá da trơn của Bộ Nông nghiệp Mỹ ban hành 3/2016 với 18 tháng chuyển tiếp có hiệu lực từ 1/9/2017, để tiếp tục xuất khẩu cá da trơn (chủ yếu là cá tra) vào Mỹ, Việt Nam phải xây dựng và tổ chức hệ thống kiểm soát ATTP tương đương với Mỹ.

Cụ thể, để xây dựng hệ thống kiểm soát ATTP tương đương với Mỹ, Việt Nam phải bảo đảm về 3 nhóm tiêu chí: Hệ thống pháp luật trong kiểm soát chất lượng, ATTP; năng lực thực thi pháp luật của cơ quan thẩm quyền; điều kiện bảo đảm vệ sinh, ATTP trong toàn bộ quá trình từ sản xuất con giống, nuôi trồng, vận chuyển, sơ chế, chế biến, xuất khẩu cá tra vào Mỹ.

Để đáp ứng quy định này, Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn đã trình Chính phủ ban hành chương trình hành động ứng phó xuất khẩu cá da trơn sang Mỹ; hoàn thiện hồ sơ đăng ký và chủ trì cùng các bộ ngành đàm phán với phía Mỹ… để công nhận tương đương về hệ thống pháp luật vào tháng 2/2018.

Tháng 5/2018, Đoàn thanh tra của Cơ quan thanh tra ATTP (FSIS) - Bộ Nông nghiệp Mỹ đã sang đánh giá thực địa và ghi nhận việc thực thi hệ thống kiểm soát ATTP trong sản xuất, chế biến, xuất khẩu cá da trơn Việt Nam hoàn toàn đáp ứng các quy định của Mỹ.

Đến tháng 9/2018, FSIS đã công bố dự thảo công nhận hệ thống của Việt Nam để xin ý kiến công chúng. Kết quả ý kiến ủng hộ của công chúng đối với Việt Nam đạt mức cao nhất (80%) so với tỷ lệ ủng hộ dành cho Trung Quốc (57%) và Thái Lan (40%).

Cuối cùng, ngày 31/10/2019, Bộ Nông nghiệp Mỹ đã chính thức công bố quyết định công nhận tương đương hệ thống kiểm soát ATTP cá da trơn của Việt Nam xuất khẩu sang Mỹ.

Ông Nguyễn Như Tiệp, Cục trưởng Cục Quản lý chất lượng Nông lâm sản và Thủy sản (Nafiqad) cho biết, việc Mỹ công nhận chuẩn ATTP của cá tra Việt Nam sẽ giúp cá tra Việt Nam dễ dàng hơn trong việc tiếp cận và mở rộng thị trường xuất khẩu không chỉ Mỹ mà còn các thị trường khác, bởi hệ thống giám sát của Mỹ được đánh giá khắt khe nhất thế giới.

“Việc Mỹ chính thức công nhận chuẩn ATTP của cá tra Việt Nam sẽ là một tiền đề giúp gia tăng sản lượng, giá trị xuất khẩu cá tra vào thị trường này trong những tháng cuối năm 2019. Đặc biệt, việc đáp ứng yêu cầu công nhận tương đương của Mỹ sẽ góp phần chuyển đổi mạnh ngành nuôi cá tra từ sản xuất nhỏ lẻ sang sản xuất lớn trên cơ sở kiểm soát có hệ thống từ con giống đến sản phẩm cuối cùng, đồng thời tạo tiền đề cho sự phát triển bền vững của ngành thủy sản” - ông Tiệp nhấn mạnh.

Đừng để chỉ là “cuộc dạo chơi”

Được biết những năm trước, cá tra Việt luôn giữ thế “độc quyền” thì nay không ít thị trường đã đẩy mạnh nuôi cá tra. Chẳng hạn, sản lượng cá tra của Việt Nam hiện tại là 1,3 triệu tấn trong khi con số này tại Ấn Độ đã là 650.000 tấn, Bangladesh 450.000 tấn, Indonesia 110.000 tấn. Thậm chí, Trung Quốc - thị trường xuất khẩu cá tra hàng đầu của Việt Nam cũng đã nuôi và thu hoạch 10.000 tấn cá tra. Theo dự báo của các chuyên gia, những thị trường này thậm chí khả năng sẽ trở thành đối thủ cạnh tranh trực tiếp với con cá tra Việt Nam trên thị trường xuất khẩu quốc tế thời gian tới.

Ông Dương Nghĩa Quốc, Chủ tịch Hiệp hội Cá tra Việt Nam cho rằng, Trung Quốc, Ấn Độ đều đầu tư công nghệ cao để chủ động nuôi cá tra. Cùng với đó, tiêu chuẩn nhập khẩu cá tra của Trung Quốc đến nay đã không khác tiêu chuẩn của Mỹ hay EU là mấy.

“Kế hoạch nội địa hóa cá tra của Trung Quốc đang được chính phủ nước này khuyến khích và đầu tư. Vì vậy, dù từ nay đến cuối năm, xuất khẩu cá tra Việt Nam sang Trung Quốc và Hồng Kông (Trung Quốc) dự báo vẫn tăng trưởng nhưng sẽ không đạt được con số như kỳ vọng. Và đây sẽ là một đối thủ cạnh tranh lớn của ngành cá tra Việt Nam thời gian tới” - ông Quốc nhận định.

Vì vậy, ông Quốc cho rằng trong bối cảnh sự cạnh tranh trên thị trường cá tra ngày càng khốc liệt, để phát triển ổn định, giữ vững thị trường thì các doanh nghiệp buộc phải đổi mới công nghệ, quản trị doanh nghiệp tốt, không chạy theo sản lượng mà nâng cao chất lượng; tăng cường liên kết hỗ trợ nhau cùng phát triển…

Đây cũng là quan điểm chung của ngành nông nghiệp Việt Nam. Theo ông Nguyễn Như Tiệp: “Theo quy định, sau khi công nhận tương đương, Bộ Nông nghiệp Mỹ tiếp tục giám sát, định kỳ thanh tra lại hệ thống kiểm soát ATTP chuỗi sản xuất kinh doanh cá tra Việt Nam. Do vậy, muốn duy trì việc công nhận và mở rộng xuất khẩu sang Mỹ và các thị trường khác, Việt Nam cần tiếp tục rà soát hoàn thiện và triển khai hệ thống chính sách pháp luật và tổ chức tốt việc thực thi Chương trình kiểm soát ATTP trong sản xuất kinh doanh cá tra tiêu dùng trong nước và xuất khẩu…”.

Còn theo Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Nguyễn Xuân Cường đánh giá, ngành cá tra với kim ngạch xuất khẩu đã đạt 1,8 tỷ USD và còn nhiều tiềm năng, dư địa phát triển. Tuy nhiên, ngành cá tra Việt Nam vẫn còn một số điểm chưa yên tâm, đó là một số khâu còn yếu, liên kết chuỗi giá trị chưa chặt chẽ, tính cạnh tranh chưa cao… Do đó, yêu cầu các địa phương phát triển mặt hàng cá tra cần xem khâu giống là khâu… “yết hầu”. Đồng thời, phải tăng cường sự liên kết trong sản xuất, tiêu thụ, ứng dụng công nghệ tiên tiến, gia tăng giá trị... tận dụng tốt lợi thế từ việc Mỹ công nhận tương đương hệ thống kiểm soát ATTP cá da trơn của Việt Nam xuất khẩu để phát triển, mở rộng thị trường xuất khẩu…

Cùng với việc chính thức công nhận tương đương hệ thống kiểm soát ATTP cá da trơn của Việt Nam, Bộ Thương mại Mỹ (DOC) mới đây đã thông báo quyết định sơ bộ của đợt rà soát thuế chống bán phá giá lần thứ 15 (POR15) cho giai đoạn từ ngày 1/8/2017 đến ngày 31/7/2018 đối với sản phẩm cá tra, cá basa của Việt Nam. Theo đó, ngoài CTCP Vĩnh Hoàn và Công ty TNHH Thủy sản Biển Đông được duy trì mức thuế suất là 0 USD/kg; DOC cũng bổ sung 2 doanh nghiệp sẽ được xem xét áp dụng mức thuế suất là 0 USD/kg dự kiến trong tháng 11/2019 là CTCP Thủy sản NTSF và CTCP XNK Thủy sản Cần Thơ - CASEAMEX.

Như vậy, sắp tới khả năng sẽ có 4 doanh nghiệp Việt Nam được phép xuất khẩu cá tra vào Mỹ với thuế suất 0 USD/kg sẽ đẩy mạnh kim ngạch xuất khẩu cá tra vào thị trường này trong những tháng cuối năm 2019…

AN NHIÊN