Thị trường năng lượng tái tạo toàn cầu đang chứng kiến một biến động lớn sau quyết định áp thuế chống trợ cấp của Mỹ đối với sản phẩm pin mặt trời nhập khẩu từ bốn quốc gia Đông Nam Á: Việt Nam, Campuchia, Thái Lan và Malaysia. Động thái này, đặc biệt với mức thuế cao kỷ lục, đã đẩy ngành sản xuất năng lượng tái tạo của khu vực vào tình thế vô cùng khó khăn, trong đó Việt Nam là một trong những nước chịu ảnh hưởng nặng nề nhất.

Theo thông báo chính thức từ Bộ Thương mại Mỹ, việc nhập khẩu pin mặt trời và tấm pin từ bốn quốc gia này, vốn chiếm tới 77% tổng lượng pin mặt trời nhập khẩu vào Mỹ trong năm 2024, sẽ phải đối mặt với những mức thuế chống trợ cấp gây sốc. Cụ thể, mức thuế áp dụng lên tới 3.403,96% đối với Campuchia (quốc gia không hợp tác điều tra với Mỹ), 799,55% đối với Thái Lan, 542,64% đối với Việt Nam và 168,80% đối với Malaysia. Những con số này không chỉ cao hơn nhiều so với dự báo trước đó mà còn vượt xa cả các mức thuế sơ bộ đã được công bố vào cuối năm ngoái, cho thấy sự quyết liệt của Mỹ trong việc bảo vệ ngành sản xuất nội địa.

Quyết định áp thuế này là kết quả của một cuộc điều tra thương mại kéo dài suốt một năm, được khởi xướng theo yêu cầu của các nhà sản xuất năng lượng mặt trời của Mỹ. Các nhà sản xuất này, dẫn đầu là Hanwha Qcells (Hàn Quốc) và First Solar Inc (Mỹ), cùng với một số công ty nhỏ khác, cáo buộc rằng các công ty Trung Quốc đang lợi dụng cơ sở sản xuất tại Đông Nam Á để bán phá giá sản phẩm vào thị trường Mỹ và nhận trợ cấp không công bằng từ chính phủ, làm méo mó cạnh tranh và gây thiệt hại cho ngành công nghiệp nội địa. Mục tiêu của các công ty Mỹ là bảo vệ hàng tỷ USD đầu tư mới đã đổ vào sản xuất pin mặt trời tại quê nhà.

Đối với Việt Nam, mức thuế chống trợ cấp lên tới 542,64% là một "cú sốc" lớn, có thể gây ra những tác động tiêu cực nghiêm trọng cho ngành xuất khẩu năng lượng xanh. Mỹ từ lâu đã là một trong những thị trường tiêu thụ thiết bị năng lượng mặt trời lớn nhất của Việt Nam. Việc áp thuế ở mức cao như vậy không chỉ làm tăng đáng kể chi phí nhập khẩu mà còn có nguy cơ khiến các nhà sản xuất pin mặt trời của Việt Nam mất thị phần tại thị trường Mỹ. Điều này buộc các doanh nghiệp Việt Nam phải nhanh chóng tìm kiếm các thị trường thay thế hoặc cân nhắc dịch chuyển hoạt động sản xuất để duy trì sự tồn tại và phát triển.

Theo số liệu từ Bloomberg NEF, trong năm 2024, Mỹ đã nhập khẩu 12,9 tỷ USD thiết bị năng lượng mặt trời từ bốn quốc gia Việt Nam, Malaysia, Thái Lan và Campuchia, chiếm khoảng 77% tổng nguồn cung pin mặt trời nhập khẩu của Mỹ. Với việc áp thuế "trên trời", lượng hàng hóa từ bốn quốc gia này dự kiến sẽ giảm mạnh trong thời gian tới. Trong khi đó, các quốc gia khác như Lào và Indonesia có thể được hưởng lợi khi lượng nhập khẩu từ các nước này có thể tăng lên để bù đắp khoảng trống nguồn cung trên thị trường Mỹ.

Về phía các nhà sản xuất Mỹ, ông Tim Brightbill, luật sư đại diện cho họ, bày tỏ sự hài lòng với kết quả điều tra. Ông khẳng định: "Đây là một kết quả rất mạnh mẽ. Chúng tôi tin rằng các mức thuế này sẽ giải quyết hiệu quả các hành vi thương mại không công bằng đã tồn tại trong nhiều năm qua". Quan điểm này phản ánh mong muốn bảo vệ ngành công nghiệp năng lượng mặt trời non trẻ của Mỹ khỏi sự cạnh tranh từ các sản phẩm nhập khẩu được cho là bán phá giá.

Tuy nhiên, không phải tất cả các bên liên quan đều đồng tình với quyết định này. Hiệp hội Công nghiệp Năng lượng Mặt trời Hoa Kỳ (SEIA) đã lên tiếng cảnh báo rằng các mức thuế cao có thể phản tác dụng. SEIA lo ngại rằng việc tăng giá thành tấm pin nhập khẩu sẽ làm tăng chi phí lắp đặt năng lượng mặt trời tại Mỹ, gây thiệt hại ngược lại cho chính ngành sản xuất trong nước – vốn đang tăng tốc phát triển nhờ các chính sách hỗ trợ năng lượng sạch được ban hành từ năm 2022. Điều này cho thấy sự chia rẽ trong nội bộ ngành năng lượng mặt trời của Mỹ về tác động của các biện pháp bảo hộ thương mại.

Trước tình hình này, các doanh nghiệp Việt Nam trong lĩnh vực năng lượng tái tạo đang đối mặt với sức ép rất lớn. Nguy cơ mất thị trường Mỹ và thiệt hại doanh thu trong thời gian tới là rất rõ ràng nếu không có những giải pháp kịp thời và hiệu quả. Việc cấp bách đặt ra là Việt Nam cần nhanh chóng chuyển hướng chiến lược xuất khẩu, mở rộng các thị trường tiềm năng khác như châu Âu, Nhật Bản, Australia. Bên cạnh đó, việc nâng cao năng lực cạnh tranh, cải thiện chất lượng sản phẩm và tuân thủ chặt chẽ hơn các tiêu chuẩn quốc tế cũng là yếu tố then chốt để ứng phó với những rào cản thương mại ngày càng gia tăng trên thị trường quốc tế.

Vận mệnh cuối cùng của các mức thuế này vẫn còn phụ thuộc vào quyết định của Ủy ban Thương mại Quốc tế Hoa Kỳ (ITC). Dự kiến vào tháng 6 tới, ITC sẽ bỏ phiếu để quyết định có duy trì các mức thuế này lâu dài hay không, dựa trên đánh giá về mức độ thiệt hại thực tế mà ngành sản xuất năng lượng mặt trời nội địa Mỹ phải gánh chịu do các sản phẩm nhập khẩu. Kết quả của cuộc bỏ phiếu này sẽ có tác động lớn đến tương lai của ngành năng lượng tái tạo ở Đông Nam Á, đặc biệt là Việt Nam.

×