Hãy tưởng tượng bạn đang thưởng thức ly matcha hảo hạng trong một quán trà đạo ở Kyoto. Hương thơm tinh tế, vị ngọt dịu umami tan trên đầu lưỡi, một trải nghiệm đậm chất Phù Tang. Nhưng sẽ ra sao nếu bạn biết trà trong ly nước đang uống không trồng ở Nhật Bản mà có thể đến từ Trung Quốc.

Nghe có vẻ rất khó xảy ra nhưng đó là sự thật, một cuộc đổi ngôi vương matcha ngoạn mục đang diễn ra trong thế giới matcha và kẻ cướp ngôi chính là huyện Giang Khẩu, thành phố Đồng Nhân, tỉnh Quý Châu, Trung Quốc, một huyện nhỏ bé, nghèo khó, từng bị lãng quên dưới chân núi Phạm Tịnh.

Câu chuyện này giống như "bán nước mắm cho người Phú Quốc hay bán bánh đa cua cho người Hải Phòng" vậy. Chỉ trong chưa đầy một thập kỷ, huyện Giang Khẩu đã từ con số không vươn lên trở thành một thế lực đáng gờm, chiếm lĩnh thị trường và khiến cả thế giới phải ngỡ ngàng. Ngay cả ở Uji, Kyoto, nơi nổi tiếng thế giới về văn hóa matcha, đằng sau nhãn mác nơi sản xuất nguyên liệu của nhiều sản phẩm trà, cũng in dòng chữ "huyện Giang Khẩu, Đồng Nhân, Quý Châu".

Từ huyện nghèo đến siêu nhà máy matcha thế giới

Giang Khẩu là huyện nhỏ miền núi, có gần 180.000 dân. Năm 2014, 1/5 dân số ở đây là người nghèo.

Thế nhưng, chính tại nơi "khỉ ho cò gáy" này, một siêu nhà máy matcha đã mọc lên. Được đầu tư 600 triệu NDT vào năm 2018, nhà máy này có diện tích tương đương 31 sân bóng đá và sở hữu xưởng matcha đơn lẻ lớn nhất hành tinh. Với công suất thiết kế 4.000 tấn/năm, nhà máy này đủ sức cung cấp matcha cho cả thế giới.

Ngày nay, Trung Quốc đã vượt mặt Nhật Bản để trở thành quốc gia sản xuất matcha lớn nhất thế giới, chiếm 60% sản lượng toàn cầu. Theo thống kê, cứ 4 ly matcha được sản xuất tại Trung Quốc thì có 1 ly đến từ huyện Giang Khẩu. Thậm chí, Kênh Tài chính của CCTV còn khẳng định, cứ 7 ly matcha bạn uống trên thế giới thì có 1 ly có nguồn gốc từ nơi này.

Bí quyết thành công: Hội đủ thiên thời, địa lợi, nhân hòa

Thiên thời đến vào năm 2017, chính quyền Giang Khẩu và Tập đoàn Quý Trà (Guicha Group) đã đưa ra một quyết định lịch sử, không theo đuổi các loại trà truyền thống mà tập trung sản xuất matcha. Chọn matcha có nghĩa là họ phải phải tuân theo những tiêu chuẩn chất lượng cực kỳ khắt khe của quốc tế và đối đầu trực diện với Nhật Bản, đối thủ đang nắm quyền "viết luật" matcha toàn cầu.

Địa lợi ở thế bất ngờ, đa số mọi người người nghĩ rằng địa hình đồi núi hiểm trở sẽ kìm hãm sự phát triển của Giang Khẩu nhưng hóa ra, đó lại chính là phước lành. Giang Khẩu nằm trên vĩ độ 27° Bắc, được xem là "vành đai vàng" cho việc trồng trà. Khí hậu cao nguyên mát mẻ, quanh năm mây mù giúp lá trà tích lũy được nhiều dưỡng chất và có vị ngọt đậm đà.

Thêm vào đó, dù địa hình karst (là địa hình đặc trưng được tạo ra bởi quá trình nước mưa hoặc nước ngầm hòa tan các loại đá dễ tan như đá vôi, đá dolomite) khiến các vườn trà bị phân tán, manh mún từng bị xem là bất lợi cho sản xuất quy mô lớn, nhưng chính sự phân tán đó lại tạo ra một hệ sinh thái đa dạng, giúp ngăn chặn sâu bệnh lây lan trên diện rộng, giảm thiểu việc phải dùng thuốc trừ sâu. Nói cách khác, những ngọn núi hiểm trở đã trở thành người bảo vệ tự nhiên cho những lá trà tinh khiết.

Nhân hòa là yếu tố quan trọng nhất, Guicha Group không chỉ mang đến tiền bạc, họ còn mang đến một cuộc cách mạng về tư duy và công nghệ. Họ xây dựng một chuỗi cung ứng hoàn chỉnh, từ việc trồng trọt theo tiêu chuẩn hữu cơ nghiêm ngặt của EU (khắt khe hơn tiêu chuẩn Nhật Bản) cho đến nhà máy chế biến hiện đại bậc nhất.

Chính nhờ những yếu tố này, khi so sánh với matcha nổi tiếng Uji Nhật Bản, hương và vị của matcha Giang Khẩu không hề kém cạnh, còn có nét riêng rất được ưa chuộng. Theo Quý Châu Nhật Báo, để có được vị ngọt umami đặc trưng, 15 ngày trước khi thu hoạch, toàn bộ các cây trà phải được che bằng lưới đen. Việc này giúp tăng a-xít amin và giảm vị chát. Toàn bộ quá trình làm cỏ, chăm sóc đều phải làm thủ công, không dùng hóa chất can thiệp.

Từ khâu hấp, sấy, tách gân lá cho đến công đoạn xay bằng cối đá granite, tất cả đều được tự động hóa để đảm bảo chất lượng đồng đều và giữ trọn vẹn hương vị. Khác với cách chế biến trà mà chúng ta quen thuộc, việc làm matcha khá cầu kỳ. Sau khi hái, lá trà cần phải trải qua các công đoạn cắt lá, hấp xanh, làm nguội nhanh và sấy khô lần hai để giữ lại tối đa hương vị và dinh dưỡng. Chưa hết, gân lá và lá vàng sẽ được loại bỏ cẩn thận, chỉ giữ lại phần thịt lá tinh túy nhất. Bán thành phẩm sau khi được xử lý tinh vi này được gọi là "tencha". Đáng nới, lá trà từ khi hái đến khi chế biến thành "tencha" bắt buộc phải hoàn thành trong vòng một tuần, nếu không sẽ bị già.

Chỉ những mẻ tencha chất lượng cao đạt tiêu chuẩn mới được đưa vào dây chuyền sản xuất cuối cùng. Tại đây, các thiết bị lớn sẽ sấy khô, khử trùng tencha và cuối cùng đưa vào máy xay. Khi bột matcha cực mịn, tỏa hương rong biển cuối cùng ra lò sẽ được nhanh chóng đóng gói vào xe lạnh, vận chuyển đến các quán cà phê, tiệm bánh và nhà máy kem trên toàn quốc và cả thế giới. Phân tích rõ ràng như vậy để thấy, Guicha Group đã hoạt động hơn một nhà cung cấp, họ mang tới giấc mơ về một thương hiệu toàn cầu.

Tự tin đổi mới hướng tới tương lai

Giang Khẩu đang nuôi giấc mơ biến "matcha Phạm Tịnh" thành thương hiệu toàn cầu, một cái tên có thể sò kè, cạnh tranh thực tiếp với matcha Uji của Nhật Bản.

Từng bước hiện thực hóa giấc mơ lớn, huyện Giang Khẩu đã hợp tác sâu rộng với các tổ chức như Đại học Giang Nam, Viện Nghiên cứu Matcha Quý Trà, liên tục nghiên cứu và phát triển các sản phẩm mới, khiến mô hình "matcha+" trở nên đầy hứa hẹn. Tại Giang Khẩu, du khách có thể tìm thấy bia thủ công matcha, sô cô la matcha, mì matcha, và thậm chí là cá tầm sốt matcha, đậu phụ matcha...v.v..

Tất cả những hành động này đều nhằm cố gắng phá vỡ ấn tượng thông thường rằng matcha chỉ gắn liền với đồ uống, đưa matcha hòa nhập vào nhiều khía cạnh hơn của cuộc sống hàng ngày, từng bước thâm nhập vào các lĩnh vực có giá trị gia tăng cao như làm bánh, mỹ phẩm và thậm chí cả thực phẩm chức năng. Nhưng đa dạng hóa sản phẩm mới chỉ là bước đầu, tương lai xa hơn có lẽ nằm ở điểm sinh lời mới là "kinh tế trải nghiệm". Nếu bạn đi du lịch núi Phạm Tịnh ở Giang Khẩu, bạn chắc chắn sẽ bắt gặp các hoạt động trải nghiệm kỹ thuật "điểm trà" thời Tống.

Giang Khẩu đang xây dựng một văn hóa về trà tại địa phương. Cả một "Thị trấn Matcha" đang được quy hoạch để biến nơi đây thành một điểm đến du lịch trải nghiệm. Các tuyến du lịch kết hợp trà được quy hoạch tại địa phương cũng đang nỗ lực để du khách chuyển từ "ngắm núi trà" sang "thưởng thức trà sự, cảm nhận văn hóa trà".

Ngoài matcha Giang Khẩu, còn có gan ngỗng của An Huy, nam việt quất của Hắc Long Giang, cá hồi của Tân Cương ngày càng nhiều "đặc sản ngoại" trước đây đang trở thành "đặc sản mới" trên những cánh đồng của Trung Quốc. Nông nghiệp Trung Quốc đang chuyển từ "sản xuất gì bán nấy" sang "người dân thế giới cần gì, tôi sẽ tạo ra cái đó" và con đường này, mới chỉ bắt đầu.

×