Có một thời, người ta dễ xúc động trước hình ảnh một ai đó đang lội bùn vùng lũ, tay chìa ra gói mì, chiếc áo phao hay tấm chăn. Mỗi bức ảnh được chia sẻ, mỗi dòng trạng thái về “hành trình yêu thương” lại khiến dư luận càng tin rằng giữa cuộc đời đầy va đập này, lòng tốt chỉ lẩn khuất và luôn chờ cơ hội như một dòng nước lũ tràn qua gột rửa để trồi lên sáng lòa.

Nhưng rồi sự thật xuất hiện, lạnh lùng và tàn nhẫn cũng như nước lũ. Vài người từng được tung hô “bồ tát”, “thiên thần”, “người của cộng đồng” bỗng vướng vòng lao lý. Những nụ cười hiền hậu trước ống kính hóa ra chỉ là mặt nước long lanh của dòng sông vừa đục vừa thối. Đằng sau vẻ tử tế là những phi vụ kinh doanh không sạch, những lọ thuốc giả, những bản hợp đồng lừa dối.

Hóa ra lòng tốt đôi khi chỉ là một lớp hóa trang

Thời đại mạng xã hội đã khiến việc làm việc tốt trở nên… dễ quay hơn. Chỉ vài phút livestream vớ giọng nghẹn ngào, một cái ôm được diễn đúng góc máy, người ta có thể xây dựng “thương hiệu tử tế” nhanh như chụp một bức ảnh selfie. Với nhiều người, chuyến đi từ thiện vào tâm lũ không khác gì một show diễn được chuẩn bị công phu.

Và rồi trong mấy tháng qua, công chúng liên tục nhận cú sốc này đến cú sốc khác. Những thiên thần từ thiện, từng người, từng người bị công an gỡ mặt nạ. Có người phạm tội lừa đảo, có người trốn thuế. Thậm tệ hơn, có người luôn rao giảng nhân ái nhưng lại bán thuốc giả cho trẻ em và bà bầu.

Những “tượng đài nhân cách” bỗng đổ sầm. Dư luận bàng hoàng “thì ra là vậy…”.

Trước khi bị khởi tố trong vụ kẹo rau củ Kera chuyên cho bà bầu và trẻ nhỏ nhưng chứa thành phần thuốc xổ, Thùy Tiên được xem là hoa hậu có dấu ấn thiện nguyện nổi bật nhất. Không chỉ đi phát quà cho người nghèo trong nước, cô còn cùng “đồng phạm” sang cả châu Phi phát quà.

Hay Hoàng Hường, mùa lũ nào cũng có chiến dịch livestream phát quà vùng lũ. Rồi khi bị bắt, Hường vẫn cười thật tươi khiến nhiều “fan” tin đối tượng bị oan. Hường xây dựng hình ảnh tốt đến nỗi khi kênh truyền hình quốc gia đưa tin bắt tạm giam, nhiều người vẫn cho rằng tin giả, vẫn đinh ninh cô vắng mặt trên mạng xã hội vì đang đi vào tâm lũ ở miền Trung.

Rồi Ngân 98 & Lương Bằng Quang, cặp đôi liên tục đăng ảnh đi chùa, đi từ thiện. Cho đến sau khi Ngân bị bắt vì bán thực phẩm chức năng giả, Fanpage của cô vẫn liên tục đăng thông tin những chuyến cặp đôi đi từ thiện.

Hay diễn viên Trương Ngọc Ánh với câu nói kinh điển “làm thiện để lòng thanh thản”, từng dẫn dắt nhiều chương trình giúp trẻ em nghèo. Ngay trước khi bị bắt vì tội lừa đảo chỉ vài giờ, cô vẫn livestream đi làm từ thiện.

Mới đây, khi công an đồng loạt xuất hiện ở các cơ sở thẩm mỹ Mailisa của bà Phan Thị Mai – doanh nhân chuyên làm từ thiện, dư luận lại lần nữa rộ lên câu hỏi “liệu có phải một chiếc mặt nạ sắp rơi?”.

Những người mua hàng của Thùy Tiên, Hoàng Hường hay Ngân 98, phần nhiều là người vùng quê, điều kiện không tốt, ít thông tin và kiến thức. Họ trở thành nạn nhân vì có nhiều tình thương và tin những người khác cũng có nhiều tình thương.

Đừng mong lấy từ thiện trá hình làm khiên trước sảnh tụng đình

Luật pháp không vận hành bằng cảm xúc, có thể ghi nhận hành động tốt như một tình tiết giảm nhẹ, nhưng không bao giờ xem nó là kim bài miễn tử.

Điều 51 Bộ luật Hình sự ghi rõ, chỉ những hoạt động thiện nguyện tự nguyện, chân thật, không liên quan hành vi phạm tội mới được xem xét là tình tiết giảm nhẹ.

Không ai được miễn trách nhiệm hình sự chỉ vì đã từng đi phát quà. Xây một cây cầu cho dân không thể bù đắp việc làm giàu từ sản phẩm độc hại. Nước mắt trước ống kính không thể làm nhòe tội buôn hàng giả hay lừa dối khách hàng.

Một khi đã chọn cách mượn danh để trục lợi, thì dù có làm bao nhiêu hoạt động thiện nguyện cũng không thể giúp họ trở lại thành người tử tế. Và từ thiện chẳng có ý nghĩa gì khi chi phí của những chiến dịch đó lại lấy từ hành vi lừa đảo.

Từ thiện là hành động đẹp. Nhưng nếu nó được xây trên nền tiền không sạch, hoặc được dùng như một màn khói để che lấp góc khuất, nó không còn là tấm lòng mà chỉ là một công cụ truyền thông.

Khi những “thiên thần” chỉ coi từ thiện là phông nền quảng cáo để làm sai, có thể người chịu tổn thương nhiều nhất không phải người bị bắt. Đó có thể là những người mẹ tin vào lọ thuốc “thần thánh”, là những cụ già dành nửa tháng lương để mua sản phẩm theo lời idol. Cũng có thể là những người từng xem video thiện nguyện rồi tin rằng: “Người tốt thế này thì sao mà lừa mình được?”.

Những nạn nhân này không chỉ mất tiền, mất sức khỏe mà còn mất cả niềm tin tình người bị tổn thương có thể không bao giờ lành.

Đằng sau mỗi sản phẩm giả được người có ảnh hưởng quảng cáo và bán ra là mồ hôi, xương máu, và cả hy vọng cuối cùng về sức khỏe của người dân. Chính những người đặt trọn niềm tin rồi bị idol mạng, doanh nhân hay nghệ sĩ lừa mua hàng giả mới là người đau đớn nhất khi vừa mất tiền oan, vừa rước bệnh vào người.

Làm người, tốt nhất là sống thật, làm điều đúng, để mỗi tối đặt lưng xuống thấy an lòng. Đừng mang quà đến cho người nghèo bằng chính số tiền lấy từ việc làm tổn thương người khác. Đừng để phải thương lượng với lương tâm, làm từ thiện là tốt, nhưng đừng phải “làm thiện để lòng thanh thản”.

×