Kinh tế số - lực lượng lao động mới

“Khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo đã trở thành động lực then chốt thúc đẩy kinh tế số”, Phó Vụ trưởng Vụ Kinh tế – Xã hội số (Bộ Khoa học & Công nghệ) Nguyễn Phú Tiến khẳng định tại Diễn đàn Phát triển kinh tế số: Cơ hội và thách thức trong kỷ nguyên mới, do Báo Kinh tế & Đô thị tổ chức ngày 21/11 tại Hà Nội.

Theo ông Tiến, một trong những mục tiêu quan trọng của nước ta trong kỷ nguyên số là chuyển từ mô hình gia công, lắp ráp sang làm chủ công nghệ và sản xuất sản phẩm mang thương hiệu Make in Vietnam. Ông Tiến cho rằng đây là “yếu tố then chốt nâng cao giá trị gia tăng, tăng khả năng cạnh tranh quốc gia và góp phần phát triển bền vững của kinh tế số”.

Phó Vụ trưởng Vụ Kinh tế – Xã hội số cho biết, hạ tầng số Việt Nam đã ghi nhận bước tiến ấn tượng khi tốc độ Internet đứng tốp đầu thế giới, mạng 5G được triển khai mạnh mẽ, dự kiến đến hết năm 2025, Việt Nam sẽ có khoảng 70 nghìn trạm 5G, phủ sóng đến 90% dân số. Không chỉ hạ tầng, nhân lực số cũng được chú trọng với hơn 170 trường đại học và hơn 500 cơ sở đào tạo công nghệ thông tin, khoảng 80.000 sinh viên tốt nghiệp mỗi năm, trở thành nguồn lực sống còn để thúc đẩy nền kinh tế số.

Ông Nguyễn Phú Tiến khẳng định, khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo không đơn thuần là công cụ mà là động lực chiến lược để Việt Nam chủ động làm chủ công nghệ.

Một phần không thể thiếu để bứt phá kinh tế số là hoàn thiện thể chế. Phát biểu tại diễn đàn, ông Mạc Quốc Anh, Phó Chủ tịch, Tổng Thư ký Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa Hà Nội, cho rằng cần hành lang pháp lý cho giao dịch số, dữ liệu số và tài sản số, bao gồm cơ chế định danh điện tử thống nhất, quy định về lưu trữ, chia sẻ dữ liệu cũng như việc bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ đối với sản phẩm số.

Một sáng kiến được ông đề xuất là xây dựng mô hình thử nghiệm có kiểm soát (sandbox) cho các công nghệ mới như AI, Fintech, Blockchain, IoT, y tế số, giáo dục số, giúp doanh nghiệp nhỏ tiếp cận công nghệ mà không phải chịu rủi ro pháp lý lớn nhưng vẫn được giám sát. Ông cũng cho rằng cần hỗ trợ tài chính mạnh mẽ cho doanh nghiệp trong chuyển đổi số thông qua quỹ hỗ trợ, lãi suất ưu đãi cùng ưu đãi thuế cho doanh nghiệp đổi mới sáng tạo hoặc cung cấp nền tảng số.

Tiến sĩ Nguyễn Đức Kiên, nguyên Phó Tổ trưởng Tổ tư vấn kinh tế của Thủ tướng, nhấn mạnh kinh tế số chỉ phát triển khi môi trường số đủ thông thoáng, minh bạch và thân thiện. Môi trường ấy phải xuất phát từ chính quyền.

Theo ông Kiên, chính quyền phải chuyển đổi để trở thành xương sống của quá trình số hóa, số hóa dịch vụ công, xây dựng mô hình quản trị dựa trên dữ liệu, giảm thủ tục hành chính. Nếu không, người dân và doanh nghiệp vẫn phải gánh chi phí giao dịch cao, thời gian chờ đợi lâu và tiềm năng của nền kinh tế số khó được khai phá triệt để.

Việt Nam cần làm gì để bắt nhịp cơ hội vàng

“Kinh tế số không chỉ là áp dụng công nghệ vào mô hình kinh doanh truyền thống, mà là quá trình chuyển đổi toàn diện, từ thương mại điện tử, logistics thông minh, thanh toán số đến dữ liệu, điện toán đám mây và AI”, ông Nguyễn Thành Lợi, Tổng Biên tập Báo Kinh tế & Đô thị phát biểu tại Diễn đàn.

Ông Lợi nhấn mạnh, Đảng và Nhà nước xác định chuyển đổi số là động lực phát triển quan trọng. Việt Nam đặt mục tiêu đưa tỷ trọng kinh tế số lên 30% vào năm 2030.

Theo ông Mạc Quốc Anh, khi thể chế ngày càng thông thoáng, doanh nghiệp nhỏ và vừa sẽ có cơ hội lớn để tham gia sâu hơn vào nền kinh tế số. Tiến sĩ Nguyễn Đức Kiên cũng cho rằng, khi chính quyền linh hoạt, tiềm năng của công nghệ thành thực lực tăng trưởng.

Tuy nhiên, làm chủ kinh tế số không dễ dàng. Nhiều doanh nghiệp nhỏ và vừa vẫn khó tiếp cận công nghệ do ngân sách hạn chế, nguồn nhân lực công nghệ cao còn thiếu, dữ liệu phân tán và chưa có cơ chế chia sẻ. Nền tảng pháp lý chưa theo kịp tốc độ đổi mới khiến các sáng kiến như sandbox và dữ liệu mở khó hiện thực hóa. Thách thức này đặt ra nhiệm vụ kép, vừa phải nâng cấp công nghệ, vừa hoàn thiện thể chế đồng thời đào tạo nhân lực số để không bỏ lỡ cơ hội vàng.

Việt Nam đang nắm giữ trong tay một thời cơ để khẳng định vị thế trong kỷ nguyên kinh tế số. Khi thể chế đi trước một bước, chính quyền số thực sự linh hoạt, doanh nghiệp tiếp cận dữ liệu như tài sản chiến lược và người Việt trẻ trở thành lực lượng sáng tạo chủ lực, Việt Nam hoàn toàn có thể dẫn dắt cuộc chơi công nghệ khu vực. Khát vọng này không chỉ là tham vọng kinh tế mà là khát vọng dân tộc, đặt nền móng cho một tương lai số, nơi người Việt làm chủ công nghệ, sáng tạo và vươn cao trên bản đồ số toàn cầu.

Diễn đàn đồng thuận quan điểm phát triển kinh tế số lấy người dân, doanh nghiệp làm trung tâm. Nhà nước, chính quyền cần tạo điều kiện và hỗ trợ việc chuyển đổi số hiệu quả.

Ông Nguyễn Văn Tuấn - Tổng Giám đốc CTCP Công nghệ và Truyền thông Không gian số (NetSpace), chuyên gia có bài tham luận tại diễn đàn nhận định, trí tuệ nhân tạo và dữ liệu lớn không chỉ là công nghệ, mà là “hệ điều hành” của nền kinh tế số.

Ông Tuấn nhìn nhận, dữ liệu đang tăng theo cấp số nhân, Internet vạn vật, giao dịch số, chính phủ điện tử đang tạo ra khối lượng dữ liệu khổng lồ chưa từng có, mở ra tiềm năng phân tích và khai thác giá trị. Mô hình AI thế hệ mới, các thuật toán hiện đại giúp ra quyết định nhanh hơn, chính xác hơn con người, tối ưu quy trình và dự báo xu hướng.

"Môi trường thử nghiệm phần mềm, tiêu chuẩn dữ liệu, đạo đức AI đang dần được thiết lập trên toàn cầu, tạo ra môi trường thuận lợi cho đổi mới sáng tạo. Chậm hành động là mất cơ hội, đặc biệt trong dịch vụ công, logistics, thương mại điện tử và tài chính số", ông Tuấn nêu ý kiến.

Đối với lĩnh vực truyền thông, chuyên gia Nguyễn Đình Thành nhấn mạnh các video kết hợp giữa thông tin và giải trí đang ngày càng chiếm ưu thế trên môi trường số. Điều này đặt ra yêu cầu cấp thiết đối với doanh nghiệp Việt Nam trong việc thích ứng với các xu hướng tiêu dùng mới của giới trẻ.

×