Hơn 1.000 doanh nghiệp FDI sẽ bị ảnh hưởng bởi thuế tối thiểu toàn cầu

Đáng chú ý, có một số tập đoàn ở Việt Nam còn được ưu đãi thuế ở mức 2,75% – 5,95%, mức rất thấp so với mức thuế tối thiểu toàn cầu 15% sẽ được áp dụng vào năm 2024.

Thông tin này được ghi nhận tại tọa đàm thuế doanh nghiệp tối thiểu toàn cầu – triển vọng và thách thức trong thu hút FDI trên địa bàn TPHCM vào ngày 29-3. Sự kiện do Trung tâm Trọng tài quốc tế Việt Nam (VIAC) phối hợp với Trung tâm hội nhập quốc tế, và Viện Nghiên cứu phát triển TPHCM tổ chức.

Thuế tối thiểu toàn cầu được dự báo tác động tới hầu hết tập đoàn đa quốc gia, trong đó có rất nhiều tập đoàn lớn đang đầu tư tại Việt Nam. Đối với Việt Nam, việc thực thi cơ chế thuế tối thiểu toàn cầu vừa tạo điều kiện để gia tăng nguồn thu thuế từ các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài, nhưng đồng thời sẽ tác động trực tiếp tới chính sách thu hút đầu tư nước ngoài và môi trường đầu tư kinh doanh tại Việt Nam.

TS. Trần Du Lịch, thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách tài chính, tiền tệ quốc gia, Phó chủ tịch Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam, cho biết đến thời điểm hiện tại, Việt Nam vẫn dùng hai công cụ ưu đãi về thuế và giá đất để thu hút dòng vốn đầu tư. Trong đó ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp là biện pháp quan trọng và tác động nhiều đến nhà đầu tư.

Nếu từ năm 2024 thực hiện chính sách nêu trên, dự báo Việt Nam sẽ có 1.015 doanh nghiệp FDI bị ảnh hưởng.

Với việc áp dụng thuế tối thiểu toàn cầu (đã có 141 nền kinh tế tham gia), bài toán đặt ra cho Việt Nam là cần xây dựng chính sách để vẫn thu hút được các nhà đầu tư chiến lược.

Chính sách thu hút đầu tư của Việt Nam hiện nay đang áp dụng sẽ kém hấp dẫn đối với nhiều tập đoàn, doanh nghiệp FDI lớn; các biện pháp ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp hiện đang áp dụng sẽ không còn giá trị. Theo ông, Việt Nam cần sớm có những giải pháp ứng phó kịp thời, hiệu quả, cùng với đó là ban hành những chính sách mới  trong thu hút đầu tư nước ngoài.

Tương tự, theo ông Phan Đức Hiếu, Ủy viên Thường trực Ủy ban Kinh tế Quốc Hội, Trọng tài viên Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam, trong những năm qua, Việt Nam dùng công cụ ưu đãi thuế là chủ đạo. Đó là chính sách miễn 4 năm đầu, giảm 9 năm tiếp theo, ưu đãi 23 lĩnh vực đặc biệt, 7 lĩnh vực ưu đãi thấp hơn. Những ưu đãi này áp dụng trong khu công nghiệp, khu kinh tế, khu công nghệ cao…

Thuế suất phổ thông là 20% nhưng theo ước tính sơ bộ của ông Hiếu thì thuế thực tế đối với doanh nghiệp FDI hiện nay ở Việt Nam là 12,3%, thấp hơn mức tối thiểu toàn cầu sẽ áp dụng từ đầu năm 2024 sẽ là 15%. Thậm chí theo ông Hiếu, hiện có một số tập đoàn lớn còn ưu đãi thuế ở mức 2,75% – 5,95%.

Khi số thuế Việt Nam thu chưa đủ mức 15% thì các nước mà tập đoàn, công ty đa quốc gia đóng trụ sở sẽ được quyền thu. “Chúng ta thắt lưng buộc bụng để ưu đãi cho nhà đầu tư, nhưng phần “hy sinh” đó lại mang về cho các quốc gia mà công ty có trụ sở”, ông Phan Đức Hiếu lưu ý.

Cũng theo ông Hiếu, chính sách này sẽ tác động đến doanh nghiệp FDI lớn, có doanh thu toàn cầu trên 750 triệu euro, nhưng cũng tác động đến tất cả các dự án nhỏ. Bởi lẽ với nguyên tắc toàn cầu và cộng gộp, có thể dự án nhỏ ở Việt Nam nhưng lại nằm trong mạng lưới kinh doanh toàn cầu của công ty đó thì cũng bị tác động.

Tại sự kiện, ông Phan Vũ Hoàng, Phó tổng giám đốc Deloitte Việt Nam, cho rằng nếu Việt Nam không có những hành động kịp thời và phù hợp thì có thể không giữ được quyền đánh thuế tại nước chủ nhà khi các quốc gia đi đầu tư sẽ thực hiện thu thuế bổ sung. Ngoài ra, Việt Nam cũng không thu được phần thuế bổ sung từ đầu tư ra nước ngoài của các Tập đoàn có trụ sở đặt tại Việt Nam.

Theo ông, hiện nay, một số nền kinh tế như Singapore, Malaysia, Hồng Kông, Thái Lan đã lên kế hoạch và tuyên bố sẽ áp dụng thuế tối thiểu nội địa đạt yêu cầu nhằm giành quyền đánh thuế bổ sung, không để chảy sang các quốc gia khác, đây là điểm Việt Nam cần học hỏi.

Các chuyên gia dự tọa đàm đều thống nhất thuế doanh nghiệp tối thiểu toàn cầu vừa là thách thức, song cũng là cơ hội cho Việt Nam trong cải thiện môi trường đầu tư.

Đề xuất thay đổi tư duy tiếp cận thu hút FDI chất lượng cao, TS. Đỗ Thiên Anh Tuấn, Trường Chính sách công và Quản lý Fulbright, cho rằng cần bỏ cách tiếp cận ưu đãi thuế trong chiến lược thu hút FDI, tạo lập môi trường cạnh tranh công bằng và bình đẳng. Thay vào đó là cần tập trung đầu tư vốn nhân lực, nâng chất cơ sở hạ tầng, cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh, thực hiện chiến lược tăng trưởng xanh…

Cùng quan điểm, ông Phan Vũ Hoàng của Deloitte Việt Nam nhận định, chất lượng môi trường đầu tư quan trọng hơn cả những ưu đãi. Không thể lấy ngân sách ra để ưu đãi mãi cho nhà đầu tư nước ngoài, thay vào đó nên tăng chất lượng hấp dẫn bằng hạ tầng, sự minh bạch trong quyết định…

Ông Trần Du Lịch cũng cho rằng Việt Nam cần sớm có những giải pháp ứng phó kịp thời, hiệu quả, cùng với đó là ban hành những chính sách mới trong thu hút đầu tư nước ngoài.

Và để thích ứng với cơ chế mới này, các kiến nghị, giải pháp cần phải được thực hiện đồng bộ, theo đó việc ưu tiên trước nhất là phải thúc đẩy nội luật hoá khung pháp luật tại Việt Nam. Các văn bản quy phạm pháp luật có liên quan hoặc điều chỉnh hoạt động đầu tư cần được xem xét để hiệu chỉnh cho đồng bộ với nguyên tắc thuế mới.

Lê Hoàng