Mạng xã hội ngày càng tràn ngập nội dung khoe thân hình săn chắc, cơ bắp cùng với các bí quyết để đạt được điều đó. Việc sở hữu một thân hình cơ bắp không còn chỉ dành cho vận động viên chuyên nghiệp hay vận động viên thể hình mà đã trở thành mục tiêu phổ biến của rất nhiều người.

Tuy nhiên, cùng với sự gia tăng của các nội dung này, áp lực để đạt được thân hình “chuẩn cơ bắp” cũng tăng lên không chỉ với nữ giới mà cả nam giới. Xu hướng tưởng chừng lành mạnh này lại trùng hợp với sự xuất hiện của một loại rối loạn ăn uống mới.

Rối loạn ăn uống liên quan đến cơ bắp (MODE) là thuật ngữ mô tả các hành vi ăn uống bất thường do ám ảnh quá mức với việc tăng cơ. Những hành vi này bao gồm: tiêu thụ quá nhiều thực phẩm bổ sung protein, ăn uống nghiêm ngặt một cách cực đoan, theo dõi chi tiết lượng đạm, carb, chất béo nạp vào cơ thể và thường xuyên kiểm tra tỉ lệ cơ bắp.

Khác với các rối loạn ăn uống như chán ăn (anorexia) hay cuồng ăn – rồi nôn (bulimia), MODE chủ yếu ảnh hưởng đến nam giới trẻ và gắn liền với mục tiêu tăng cơ thay vì giảm cân. Tuy nhiên, nó cũng gây gián đoạn cuộc sống, ảnh hưởng đến các mối quan hệ xã hội và sức khỏe tinh thần.

Vai trò của mạng xã hội

Mạng xã hội đóng vai trò lớn và đa chiều trong MODE. Dù đôi khi cung cấp thông tin hữu ích về sức khỏe thể hình, thuật toán của mạng xã hội lại thường đẩy mạnh các nội dung cực đoan và thu hút thị giác như những cơ thể "chuẩn không cần chỉnh".

Các nền tảng như Instagram, TikTok tràn ngập nội dung "fitspiration" (truyền cảm hứng thể hình). Những bức ảnh tạo dáng, ảnh trước và sau khi tập luyện cho thấy rằng nội dung này nhấn mạnh ngoại hình hơn là sức khỏe.

Những hình ảnh được chọn lọc kỹ lưỡng trước khi đăng tải này có thể khiến nhiều người bất mãn về hình thể, ám ảnh cơ bắp và dẫn đến hành vi ăn uống bất thường.

Một số người có sức ảnh hưởng trên mạng xã hội hợp tác quảng cáo vô tội vạ với hãng thực phẩm bổ sung. Điều này cũng ảnh hưởng đến người dùng mạng, định hướng người xem mua sản phẩm và làm theo mà không tham khảo chuyên gia.

Dù không phải ai đam mê thể hình cũng sẽ bị MODE, nhưng mức độ ám ảnh với cơ bắp đang tăng nhanh. Theo một nghiên cứu năm 2019, 22% nam và 5% nữ trong độ tuổi 18–20 đã có hành vi phù hợp với MODE.

Sinh viên đại học có thể đặc biệt dễ bị ảnh hưởng do dùng mạng xã hội nhiều và có thể bắt đầu kiểm soát chế độ ăn uống riêng.

Tác hại thể chất và tinh thần

MODE đi kèm với nhiều tác hại về sức khỏe thể chất và tâm lý. Chẳng hạn, ám ảnh tăng cơ có thể dẫn đến hoặc làm trầm trọng thêm các rối loạn ăn uống khác như ăn uống vô độ (binge eating)...

Trong khi trước đây, thị trường thực phẩm bổ sung hướng đến nữ giới, thì hiện tại các sản phẩm protein, thực phẩm chức năng lại được nhắm mạnh vào nam giới.

Một nghiên cứu tại Mỹ cho thấy hơn 80% nam sinh đại học dùng whey protein, và hơn 50% dùng creatine để tăng cơ – tăng sức mạnh. 82% người dùng steroid tăng cơ cũng thuộc nhóm này trong khi steroid gây nhiều tác dụng phụ nghiêm trọng như rối loạn cảm xúc, rối loạn tình dục.

Tiêu thụ quá nhiều protein cũng ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa, rối loạn trao đổi chất. Các chuyên gia cũng cho hay, việc thay thế thực phẩm tự nhiên (thịt, cá, sữa, đậu...) bằng bột protein, thanh protein là điều không nên.

Ảnh hưởng đến cuộc sống và sự cô lập xã hội

Về mặt cảm xúc, xã hội, MODE làm gián đoạn sinh hoạt hằng ngày. Người mắc MODE có thể đặt ưu tiên cho việc ăn uống và luyện tập lên trên học tập, công việc và các mối quan hệ.

Trong một nghiên cứu, những vận động viên thể hình nam áp dụng chế độ ăn kiêng cực đoan, tập trung vào cơ bắp cho biết họ cảm thấy tội lỗi và thất vọng về bản thân nếu họ thay đổi lối sống. Ở nữ giới, MODE còn gắn liền với trầm cảm, lo âu và cảm giác cô lập xã hội.

Việc công nhận MODE là một vấn đề sức khỏe cộng đồng nghiêm túc là điều cần thiết để xây dựng môi trường thể hình toàn diện và lành mạnh hơn.

Trong khi vẫn khuyến khích tập thể dục, các trường học, phòng tập và HLV cần cảnh giác với dấu hiệu MODE, đặc biệt ở người quá ám ảnh với hình thể hoặc đến phòng gym quá thường xuyên.

Cần có thêm các nghiên cứu để xác định yếu tố nguy cơ MODE và phòng ngừa kịp thời. Ngành thể hình cũng nên chịu trách nhiệm cao hơn với các sản phẩm và lối sống mà họ quảng bá.

×