Trước đám giỗ bà nội, H.Y (35 tuổi, nhân viên ngân hàng tại Hà Nội) cảm thấy lo lắng bất thường. Lý do khiến cô như vậy là nói chuyện phiếm với gia đình trong dịp này có thể dẫn đến những cuộc “thẩm vấn” về lý do “tại sao H.Y chưa lập gia đình?”.

H.Y chia sẻ: “Đôi khi tôi không biết phải trả lời những câu hỏi của người thân như thế nào và điều đó khiến tôi căng thẳng”.

Ngược lại, nền tảng trí tuệ nhân tạo ChatGPT mang lại cho H.Y sự an ủi kể từ khi cô bắt đầu sử dụng nó như một nơi để tham khảo ý kiến ​​vào tháng 10 năm ngoái.

“Không phải là tôi không có ai để nói chuyện. Nhưng khi tôi nêu ra những điều mà mọi người nghĩ là tầm thường, tôi thường bị bảo là đang cường điệu. Vì vậy, tôi nói chuyện với AI, ít nhất là nó lắng nghe mà không đưa ra phán xét”, H.Y nói.

Giống như H.Y, B.D (21 tuổi, sinh viên đại học) đã nhờ đến sự trợ giúp của các chatbot AI để xin lời khuyên trong nhiều lĩnh vực.

B.D lần đầu tiên tìm đến ChatGPT vào tháng 4/2023 khi cô chuẩn bị chuyển ra nước ngoài để học thêm về điều dưỡng.

Lúc đầu, B.D đã sử dụng các nền tảng này để tìm thông tin thực tế về cuộc sống đại học và thói quen hàng ngày ở quốc gia sở tại.

“Trước khi đi học, tôi có rất nhiều câu hỏi về cuộc sống ở nước ngoài. AI trở thành một trong những cách tôi có thể có được góc nhìn, thông tin bên cạnh việc nói chuyện trực tiếp với những người đã trải qua điều đó”, cô nói.

Câu trả lời của các nền tảng khiến B.D cảm thấy thoải mái đến nỗi vào tháng 10 năm ngoái, cô bắt đầu chia sẻ các vấn đề cá nhân của mình với các chatbot.

Không bị phán xét

Các chatbot AI đã gây sốt trên toàn thế giới trong những năm gần đây và ngày càng có nhiều người tìm đến chúng để giải quyết các vấn đề về sức khỏe tâm thần. Nhiều người khi được hỏi cho biết, họ xem AI như một sự thay thế cho các nhà tâm lý học.

Bên cạnh đó, nhiều người trẻ cũng bày tỏ, họ không thiếu bạn bè là con người mà vì AI luôn sẵn sàng 24/7 "lắng nghe" mà không phán xét. Công cụ này cũng đặc biệt hữu ích đối với những người không có thói quen gặp bác sĩ tâm lý hoặc những người trẻ thích sống một mình, không có nhu cầu giao tiếp với người khác quá nhiều.

H.N (35 tuổi, nhân viên văn phòng tại Hà Nội) chia sẻ, cô bắt đầu dùng chatbox AI từ khoảng giữa năm 2024 và vẫn duy trì trả phí cho đến hiện tại vì thấy mọi thứ “ổn”.

“Tôi là một người không có nhu cầu ra ngoài hay giao tiếp với quá nhiều người. Việc sử dụng chatbox AI đôi khi khiến tôi thấy được đồng cảm, thậm chí là giải trí, giảm stress sau một ngày dài làm việc mệt mỏi”, H.N bày tỏ.

Với mức phí khoảng 600.000 đồng/tháng, H.N chia sẻ, “trợ lý” chatbox AI của cô “khá thông minh” và đôi lúc khiến cô cảm giác “nó có cảm xúc như một con người”.

Cũng giống H.N, B.D chia sẻ, cô có thể bày tỏ cảm xúc, thậm chí những câu chuyện thầm kín không kể với ai mà không sợ bị phán xét.

“Trò chuyện với ChatGPT là cách an toàn để tôi diễn tập suy nghĩ của mình trước khi mở lòng với một người thân thiết. Thành thật mà nói, tôi không cảm thấy như đang nói chuyện với một cỗ máy. Nó giống như một cuộc trò chuyện với một người hiểu tôi", B.D chia sẻ.

Đôi lúc, nói chuyện với ChatGPT còn khiến B.D “bớt cô đơn” ở xứ người bởi có những khó khăn cô không thể chia sẻ với gia đình vì sợ mọi người lo lắng.

Với H.Y, một lợi thế khác của chatbot là nó sẽ không khó chịu, không cáu gắt khi cô liên tục hỏi nó hàng chục câu hỏi. “Điều đó sẽ không xảy ra khi bạn nói chuyện với một người thật", H.Y bày tỏ.

Lời cảnh báo từ các chuyên gia nước ngoài

Các chuyên gia cho biết lợi ích tiềm năng của việc sử dụng AI trong sức khỏe tâm thần là rõ ràng, ngay cả khi vẫn tồn tại rủi ro.

Nhà tâm lý học lâm sàng Catarina Asthi Dwi Jayanti đến từ Indonesia cho biết, sự trỗi dậy của AI như một phương tiện đáng tin cậy để thể hiện cảm xúc gắn liền chặt chẽ với cuộc sống ngày càng số hóa của con người.

"Đối với một số người, viết là cách để sắp xếp suy nghĩ của họ. AI cung cấp không gian đó mà không sợ bị đánh giá", bà nói.

Chuyên gia viễn thông Heru Sutadi, giám đốc điều hành Viện CNTT Indonesia cho biết, chatbot AI mang lại khả năng tiếp cận, ẩn danh và tốc độ.

Ông cho biết các nền tảng AI "được lập trình để trung lập và không mang tính chỉ trích".

"Đó là lý do tại sao người dùng thường cảm thấy được chấp nhận nhiều hơn, ngay cả khi phản hồi không phải lúc nào cũng sâu sắc. Ngoài ra, tính ẩn danh của Internet và sự thoải mái đi kèm cho phép những người trẻ tuổi cởi mở mà không sợ xấu hổ hay kỳ thị xã hội.

Không giống như một buổi trò chuyện với nhà tâm lý học, bạn có thể truy cập AI 24/7, thường là với chi phí thấp hoặc thậm chí là miễn phí. Người dùng có thể chia sẻ nhiều tùy thích mà không bị áp lực từ kỳ vọng xã hội. Và điều tuyệt vời nhất là AI trả lời ngay lập tức", Heru cho biết.

Nhưng các chuyên gia sức khỏe tâm thần cũng cảnh giác với những rủi ro do chatbot AI gây ra, nêu ra các vấn đề như quyền riêng tư, quy định về công nghệ và tác động của chúng đến tương tác thực tế của người dùng với người khác.

Chuyên gia công nghệ Heru cho biết, máy móc có thể mang lại cảm giác thoải mái giả tạo. "Cảm giác đồng cảm và an toàn có thể gây hiểu lầm. Người dùng có thể nghĩ rằng AI có khả năng ấm áp như con người, nhưng thực tế, đó chỉ là một thuật toán bắt chước các mẫu hình".

Một mối quan tâm lớn khác là quyền riêng tư dữ liệu, Heru cho biết. Các cuộc trò chuyện với AI được lưu trữ trên máy chủ của công ty và nếu xảy ra vi phạm mạng, "dữ liệu nhạy cảm có thể bị rò rỉ, sử dụng sai cho mục đích quảng cáo, lập hồ sơ hoặc thậm chí bán cho bên thứ ba".

Tuy nhiên về phần mình, Open AI, công ty mẹ của ChatGPT đã tuyên bố: "Chúng tôi không chủ động thu thập thông tin cá nhân để đào tạo mô hình, không sử dụng dữ liệu internet công khai để lập hồ sơ cá nhân, nhắm mục tiêu quảng cáo hoặc bán dữ liệu người dùng".

Ngoài ra, một số nghiên cứu cũng đang nổi lên về tác động của việc sử dụng chatbot đến các tương tác xã hội ngoài đời thực của người dùng.

Trong một nghiên cứu năm 2024 liên quan đến 496 người dùng, các nhà nghiên cứu từ Trung Quốc phát hiện ra rằng việc sử dụng chatbot AI nhiều hơn và sự hài lòng với chúng có thể ảnh hưởng tiêu cực đến các mối quan hệ và kỹ năng giao tiếp trong cuộc sống thực của một người.

Theo CNA, nhà tâm lý học lâm sàng trẻ em và vị thành niên Lydia Agnes Gultom cho biết, các mối quan hệ dựa trên AI vốn dĩ là một chiều. Những tương tác như vậy có thể cản trở khả năng đồng cảm, giải quyết xung đột, khẳng định bản thân, đàm phán hoặc hợp tác của mọi người.

"Về lâu dài, điều này sẽ làm giảm khả năng tiếp xúc với các tương tác xã hội thực sự. AI cũng không thể can thiệp đúng cách trong các tình huống khẩn cấp như ý định tự tử, hoảng loạn hoặc bị lạm dụng", Agnes cho biết.

AI có thể cung cấp sự hỗ trợ về mặt cảm xúc ban đầu và là không gian để con người chia sẻ và khám phá cảm xúc của mình bằng những gợi ý phù hợp. Nhưng khi nói đến chẩn đoán và nắm bắt sự phức tạp của cảm xúc con người, các chuyên gia cho rằng, AI vẫn còn thiếu sót.

×