Giá xăng có thể khiến lạm phát bùng phát

Chính phủ đánh giá việc tăng giá xăng dầu do tăng thuế bảo vệ môi trường không ảnh hưởng nhiều đến chỉ số giá tiêu dùng (CPI), chỉ khoảng 0,08%. Lập luận này dựa trên cơ sở quyền số của xăng dầu trong chi tiêu dùng cuối cùng của dân cư chiếm tỷ trọng thấp, chỉ khoảng 4% trong tổng chi tiêu dùng cuối cùng của dân cư. Nhưng xăng dầu tăng giá không chỉ tác động đến chi tiêu dùng cuối cùng của dân cư khiến chỉ số CPI trực tiếp tăng ngay trong tháng sau đó mà còn ảnh hưởng đến sản xuất, làm chi phí trung gian tăng lên, khi chi phí trung gian tăng sẽ dẫn đến chỉ số giá sản xuất (PPI) của tất cả các ngành và cả nền kinh tế tăng.

Theo tính toán của người viết từ bảng cân đối liên ngành của Tổng cục Thống kê, với giả thiết giá xăng dầu tăng 5%, thì chỉ số CPI tăng ngay sau khi giá xăng dầu tăng khoảng 0,18%. Kết quả này khá tương đồng với kết quả tính toán của TS. Phạm Thế Anh khi sử dụng mô hình véc tơ tự hồi quy VAR (0,16%).

Ngoài ra, giá xăng dầu tăng ảnh hưởng đến chi phí trung gian của nền kinh tế, khiến chi phí trung gian của nền kinh tế tăng 0,39%, tỷ lệ chi phí trung gian trên giá trị sản xuất tăng lên 0,1 điểm phần trăm, từ đó dẫn đến chỉ số giá khi bán cho người mua tăng 0,25%.

Chính phủ cho rằng tác động đến chỉ số giá vận tải (giá cước vận tải) là khoảng 0,83% trong ba tháng sau khi tăng giá các mặt hàng. Tuy nhiên, tỷ lệ tăng giá cước vận tải còn phụ thuộc vào quy mô của đơn vị kinh doanh vận tải, loại xe... Mặt khác, theo Luật Giá hiện hành thì việc điều chỉnh tăng hoặc giảm giá cước vận tải hành khách tuyến cố định, cước vận tải hành khách bằng taxi do thị trường, cung - cầu điều tiết. Tính toán từ bảng cân đối liên ngành cho thấy nhóm ngành trong khâu lưu thông, đặc biệt nhóm ngành vận tải bị ảnh hưởng lớn nhất. Nếu tính chung những ngành trong khâu lưu thông, bao gồm thương mại và vận tải, chỉ số giá  của nhóm ngành này tăng 1,01%. Nếu tính riêng nhóm ngành vận tải, chỉ số giá của nhóm ngành này tăng 2,2%.

Xét ảnh hưởng trực tiếp đến tiêu dùng cuối cùng của dân cư thì ước tính ba tháng sau khi giá xăng tăng, chỉ số CPI tăng 0,22% (tháng đầu tiên sau khi giá xăng tăng, chỉ số CPI tăng 0,18%, tháng thứ hai tăng 0,21%, sau ba tháng tăng khoảng 0,22%) ; chỉ số CPI ở chu kỳ sản xuất sau thông qua quá trình sản xuất sẽ tăng 0,25%. Như vậy, ở ngay chu kỳ sản xuất sau, chỉ số CPI có thể tăng 0,47% (0,25% + 0,22%).

Ngoài ra, tới chu kỳ sản xuất tiếp theo (3-6 tháng sau), khi nền kinh tế sử dụng đầu vào đã tăng giá ở chu kỳ trước, chi phí trung gian sẽ tiếp tục tăng lên, trong trường hợp không tăng giá được nữa thì sẽ khiến tổng giá trị gia tăng (hoặc GDP) giảm 0,27%.

Ngày 6/10/2018, liên bộ Tài chính - Công Thương đã quyết định tăng giá xăng dầu, do biến động của giá xăng dầu thế giới và Quỹ Bình ổn giá xăng dầu thời gian qua được chi sử dụng liên tục nhằm hạn chế tác động tăng của giá thành phẩm xăng dầu thế giới tới giá bán xăng dầu trong nước, góp phần kiểm soát lạm phát. Tiếp theo phiên điều chỉnh tăng lần trước cách lần này 15 ngày, giá xăng dầu lại tiếp tục tăng cao. Tính chung cả hai đợt, giá xăng dầu tăng khoảng 6,1%. Với mức tăng này, sau ba tháng nữa, ảnh hưởng tăng trực tiếp đến chỉ số CPI sẽ khoảng 0,19%, ảnh hưởng tăng gián tiếp thông qua quá trình sản xuất là 0,31%. Như vậy, tổng ảnh hưởng là chỉ số CPI sẽ tăng 0,5% và GDP giảm 0,28%.

Sang đầu năm 2019, khi việc tăng giá xăng dầu vừa qua vẫn đang trên đà gây ảnh hưởng đến chỉ số CPI và tăng trưởng thì cũng là lúc mức thuế bảo vệ môi trường mới với xăng dầu như nói trên bắt đầu có hiệu lực. Điều này dẫn đến việc tới quí 2-2018, tổng ảnh hưởng tăng chỉ số CPI là xấp xỉ 1% và giảm GDP là 0,55%. Cộng với tác động của tỷ giá thì có thể chỉ số giá tiêu dùng sẽ bùng phát từ quí 2-2019.

Bùi Trinh