Giá phân bón thế giới cao kỷ lục hơn một thập kỷ do khủng hoảng năng lượng

Giá khí đốt ở châu Âu đã tăng vọt lên mức cao kỷ lục do mức dự trữ của các quốc gia thấp nhất trong vòng nhiều năm và lo ngại về nguồn cung. Xu hướng giá tương tự cũng diễn ra ở châu Á, đảo ngược xu hướng giảm trong mấy tháng trước tháng 8/2021.

Khí tự nhiên là nguyên liệu chính để sản xuất phân bón nitơ như Amoniac, Urea và Nitrat. Khủng hoảng khí đốt tác động lây lan gây thiếu điện, ảnh hưởng tới khả năng vận hành của các nhà máy sản xuất phân bón.

Gần như tất cả các loại phân bón đều dang tăng giá mạnh, với mức tăng hàng tuần từ đầu tháng 10 đến nay lên đến trung bình 5% trở lên. Kali và Urea dẫn đầu mức tăng, hiện cao hơn gần 20% so với một tháng trước đây, với Kali giá 675 USD/tấn, còn Urea 635 USD/tấn, đều tăng khoảng 100 USD/tấn chỉ trong vòng một tháng.

Hàng loạt nhà máy sản xuất phân bón tại châu Âu phải đóng cửa do giá thành sản xuất tăng cao vì thiếu khí đốt. Công ty Yara – Na Uy tuyên bố giảm công suất 40% trên toàn châu Âu còn Công ty BASF của Đức đã đóng cửa Nhà máy NH3 tại Antewerp và Ludwigshafen vì với mức giá khí mới, giá thành sản xuất NH3 tại châu Âu đã gần chạm ngưỡng 950 USD/tấn trong khi giá nhập khẩu về châu Âu là 670-700 USD/tấn CFR (giá bao gồm cước phí). NH3 là nguyên liệu chính để sản xuất ra các loại phân bón chứa Nitơ như Urea, DAP, NPK..., do vậy đã ảnh hưởng trực tiếp tới giá phân bón, đặc biệt là Urea.

Phân POTASH (Kali) nằm trong số những loại phân bón có mức tăng giá mạnh nhất ở tất cả các khu vực trên thế giới do nguồn cung bị thắt chặt. Phân Kali MOP tại phương Tây tăng 30% trong vòng 4 tháng qua, từ 440 USD/tấn lên 680 USD/tấn hiện nay, trong khi tại Đông Nam Á tăng gấp đôi trong khoảng thời gian này, từ 285 USD/tấn tháng 5/2021 lên trên 600 USD/tấn hiện nay.

Việc không chắn chắn về các lệnh trừng phạt với Belarus, nguồn cung khí đốt eo hẹp tiếp tục chi phối các giao dịch và giá trên thị trường trong bối cảnh nhu cầu tăng mạnh tại tất cả các thị trường do chuẩn bị bước vào vụ chính có thể khiến giá Kali dự báo sẽ tiếp tục tăng mạnh trong quý 4/2021, có thể sớm chạm mốc 800 USD/tấn.

Giá UREA cũng tăng mạnh trong thời gian qua, hiện đạt trên 650 USD/tấn do giá nguyên liệu đầu vào tăng mạnh. So với cùng kỳ năm ngoái, giá Urea hiện đắt hơn khoảng 70%.

Đáng chú ý, đây là lần đầu tiên trong vòng 9 năm, giá Urea vượt ngưỡng 600 USD/tấn. Lần gần đây nhất giá Urea cao như vậy là tuần thứ 2 của tháng 9/2021, khi giá Urea lên tới 605 USD/tấn.

Theo các bản tin của hai công ty dự báo và phân tích thị trường quốc tế là Argus và Fertecon, nguồn cung Urea trên toàn thế giới ngày càng khan hiếm, giá tiếp tục tăng tại tất cả các thị trường.

Giá Urea tăng mạnh trong trạng thái nguồn cung thắt chặt tại châu Âu khi giá khí đốt tăng cao đã khiến nhiều nhà máy phải tạm dừng sản xuất, cùng với đó nguồn cung còn bị đe dọa khi chính sách hạn chế xuất khẩu của Trung Quốc được đưa ra vào ngày 27/9 vừa qua.

Tại cảng Nola, Mỹ, giá Urea đã tăng vượt mức 650 USD/tấn FOB (giá không bao gồm chi phí vận chuyển, bảo hiểm tới điểm đến, phí thuê phương tiện chuyên chở, phí bảo hiểm hàng hoá và các chi phí phát sinh khác trong quá trình chuyên chở), thiết lập một mức giá kỷ lục mới trong vòng 10 năm trở lại đây.

Tại Ai Cập, sau khi tăng 75 USD/tấn tuần trước, tuần này giá Urea tiếp tục tăng thêm 80 USD/tấn và đạt mức kỷ lục 700 USD/tấn FOB cho hàng giao tháng 12/2021.

Giá phân bón thế giới cao ảnh hưởng tới giá nhập khẩu một số loại phân bón về Việt Nam. Theo đó, giá phân Urea tại TP HCM trung tuần tháng 10 tăng 18 - 29%, tương ứng tăng 2.000 - 3.000 đồng/kg so với một tháng trước, dao động ở mức 13.000 - 13.500 đồng/kg. Ở mức này, giá phân Urea cao gấp đôi so với đầu năm nay.

Giá tăng mạnh, nguồn cung hạn chế, nhu cầu đang tăng trở lại tại tất cả các thị trường do chuẩn bị bước vào vụ sản xuất, điển hình là các đấu thầu tại Ấn độ, Tây Phi.. sẽ là yếu tố tiếp tục hỗ trợ thị trường Urea trong thời gian tới.

Theo dự báo Argus và Fertecon, khu vực Đông Nam Á nhiều khả năng sẽ thiếu hụt Urea vì đến nay chỉ có 3 nước chủ động được nguồn cung Urea cho nội địa là Việt Nam, Indonesia, Malaysia trong khi các quốc gia còn lại phải nhập khẩu toàn bộ Urea vì không có nhà máy sản xuất, trong đó 2 quốc gia nhập khẩu nhiều nhất là Thái Lan (nhập khẩu 2.5 triệu tấn) và Philipines (1 triệu tấn/năm).

Giá bán lẻ trung bình của phân bón MAP (monoammonium phosphate) ở Mỹ cũng lên tới 829 USD/tấn, cao chưa từng có kể từ khi công ty DTN thu thập dữ liệu về lĩnh vực này. So với cùng kỳ năm ngoái, giá MAP hiện cao hơn gần 80%.

Giá bán ANHYDROUS trung bình tại phương Tây trung tuần tháng 10 cũng lên đến 803 USD/tấn, cao nhất kể từ tháng 7/2013. Đây là lần đầu tiên kể từ tháng 7/2013, giá Anhydrous vượt ngưỡng 800 USD/tấn. Trong vòng một tháng qua, loại hóa chất này đã tăng giá gần 10%.

Giá UAN28 và UAN32 cũng đều tăng khoảng 10% trong vòng một tháng qua, lên trung bình lần lượt 400 USD/tấn và 456 USD/tấn. Đây là lần đầu tiên giá UAN28 vượt ngưỡng 400 USD/tấn kể từ tuần thứ 2 của tháng 5/2013.

Giá DAP cũng tăng liên tục trong hơn một tháng qua do nhiều nhà máy đóng cửa sản xuất khi giá khí đốt tăng cao hoặc do ảnh hưởng của thiên tai, chính sách hạn chế xuất khẩu Phosphate của Trung Quốc gây áp lực giảm nguồn cung trong Quý 4 và đẩy giá DAP tăng lên tại nhiều khu vực, đúng lúc các nơi chuẩn bị bước vào vụ sản xuất chính.

Tại Mỹ và Brazil, giá DAP neo ở mức 736 USD/tấn, FOB tại Nola trong bối cảnh nguồn cung DAP giao ngay ngày càng giảm. Giá DAP tại Ấn độ trung tuần tháng 10 cũng tăng lên sát 700 USD/tấn, CFR.

Giá NPK cũng trong xu hướng tăng mạnh. Sau động thái Trung Quốc dừng xuất khẩu, giá NPK 15-15-15/16-16-16 sản xuất tại Nga chào bán về Đông Nam Á đã tăng thêm 40 USD/tấn, đạt mức giá 600 USD/tấn CFR. Các nhà quan sát cho rằng mức nâng giá này chủ yếu thăm do thị trường và đánh giá phản ứng của người mua để chuẩn bị cho một mức tăng tiếp theo.

Thị trường NPK đang dồn sự chú ý vào châu Âu khi mà hàng loạt nhà máy tại lục địa này tuyên bố tạm dừng sản xuất do các nguyên liệu chính là ammonia, phosphate, khí đốt khan hiếm và tăng giá cao.

Tại châu Á, việc Trung Quốc dự kiến dừng xuất khẩu NP/NPK cho đến giữa năm 2022 đã dấy lên làn sóng lo ngại thiếu hụt NPK, nhất là tại các nước Đông Nam Á.

Trong khi đó, nhu cầu đang tăng lên ở khu vực châu Phi, Đông Nam Á, Ấn Độ và nhiều nơi khác trên thế giới do bước vào vụ sản xuất mới khiến giá mặt hàng này dự đoán còn tiếp tục tăng cao.

Nguồn cung giảm trong khi cầu tăng nên mặc dù giá tăng, các nước sản xuất nông nghiệp lớn buộc phải tích trữ NPK. Hiện khu vực châu Âu chiếm phần lớn sản lượng sản xuất, xuất khẩu NPK của thế giới, nên việc dừng sản xuất này đã lập tức làm nguồn cung giảm sút nghiêm trọng.

Trong sản lượng xuất khẩu 1,1 triệu tấn NPK hàng năm của Trung Quốc thì Thái Lan và Philipines là 2 nước nhập khẩu nhiều nhất, chiếm gần 70%. Tại Thái Lan, trong tháng 8, nước này đã nhập khẩu 161.600 tấn NPK, tăng 44% so với cùng kỳ năm ngoái. Còn trong tháng 9, Brazil đã nhập khẩu lượng NP/NPK lên tới hơn 348.000 tấn, tăng 125% so với cùng kỳ năm 2020 về lượng và về giá tăng hơn 125USD so với giá tháng 4/2021.

Trên thị trường trong nước, với đặc điểm nền kinh tế Việt Nam có độ mở rất cao khi tham gia hầu hết các hiệp định thương mại tự do và ưu đãi thuế quan trên thế giới nên thị trường phân bón Việt Nam cũng liên thông với thị trường thế giới và tuân theo quy luật vận động, điều tiết của thị trường thế giới. Vì vậy, với đà tăng giá thế giới như trên và quy luật thị trường, giá phân bón trong nước không tránh khỏi biến động tăng.

Trước tình trạng tăng giá của thị trường phân bón thế giới, giá nhập khẩu một số loại phân bón về Việt Nam từ đầu năm đến nay đã tăng rất mạnh so với cùng kỳ năm ngoái và đợt tăng giá mới này có thể khiến giá phân bón nhập khẩu cũng như trong nước tiếp tục leo thang trong thời gian tới.

Theo Hiệp hội Phân bón Việt Nam (VFA), từ đầu năm 2021 đến nay, giá phân bón tại thị trường trong nước đã tăng từ khoảng 8% đến 55% tùy loại. Cụ thể, phân Urea tăng 55%; phân DAP tăng 35 đến 50%; phân supe lân tăng hơn 8%; phân NPK tăng 15% đến 20%.

Việc giá phân bón tăng cao vào thời điểm hiện tại dự báo sẽ ảnh hưởng không nhỏ đến hoạt động sản xuất vụ Đông Xuân 2021-2022 sắp tới.

Tham khảo: DTN, ICIS, Pruducer

Vũ Ngọc Diệp