Gen Z 'thích một mình': Sự lựa chọn hay bất lực

18h30 mỗi ngày, khi đồng nghiệp còn rủ nhau tụ tập ăn uống hay đi chơi sau giờ làm, Vũ Mai Lan (SN 2002, quê Hưng Yên) lại xách túi đi chợ rồi trở về căn phòng trọ 20m² tại Hà Nội để tự nấu ăn, dọn dẹp và nghỉ ngơi. Với cô gái trẻ này, nhịp sống giản dị, đều đặn và một mình như thế đã trở thành thói quen.

Thời sinh viên, Mai Lan là cô lớp trưởng hoạt bát, được nhiều người yêu mến và ngưỡng mộ. Cô theo học Đại học Ngoại thương, tham gia nhiệt tình vào các hoạt động, câu lạc bộ và còn có một chuyện tình được bạn bè khen “chuẩn ngôn tình”. Thế nhưng, sau 3 năm yêu, Mai Lan phát hiện bạn trai "bắt cá nhiều tay". Những tin nhắn mùi mẫn cùng danh sách “em gái nuôi, em gái mưa” dài dằng dặc đã đánh gục niềm tin của cô.

Từ cú ngã tình cảm đến quyết định khép lòng

"Cú sốc ấy như ngàn mũi kim đâm thẳng vào tim. Tôi sụp đổ hoàn toàn”, Lan nhớ lại khoảng thời gian mà cô cho là tồi tệ. Sau chia tay, không chỉ sa sút học tập, Mai Lan còn khép mình, từ chối hoạt động tập thể và sống lặng lẽ hơn.

Khi đi làm, sự quan tâm từ đồng nghiệp nam cũng không đủ để khiến cô mở lòng. “Những ám ảnh về phản bội vẫn bủa vây. Tôi chọn tự lập, tự chủ tài chính, tự chủ thời gian thay vì đặt niềm tin vào ai khác”, Mai Lan chia sẻ.

Không chỉ Mai Lan, nhiều bạn trẻ ngày nay cũng nói “không” với tình yêu, lựa chọn độc thân, dành thời gian cho du lịch, bạn bè và đam mê. “Yêu để tổn thương thì thà tận hưởng tự do, tận hưởng cuộc sống”, Thanh Hiền chia sẻ quan điểm khi đang ở độ tuổi 24, có công việc ổn định, thu nhập tốt ở thành phố.

Tình yêu không còn là ưu tiên

Thế hệ Gen Z - sinh ra trong thời đại số, chứng kiến sự đổ vỡ của nhiều mối quan hệ, lại thường xuyên tiếp xúc với “văn hóa yêu nhanh, quên nhanh” trên mạng xã hội, đang có xu hướng thay đổi trong cách nhìn về tình yêu. Họ không còn xem việc có người yêu là thước đo hạnh phúc hay “chuẩn mực trưởng thành” như thế hệ trước.

Theo các chuyên gia tâm lý, sự “thích một mình” của Gen Z không hẳn là cô đơn mà là một kiểu chủ động rút lui để tự bảo vệ cảm xúc. Trong thế giới đầy biến động, nhiều bạn trẻ chọn kiểm soát rủi ro bằng cách tránh tổn thương thay vì dấn thân. Ở góc độ xã hội học, đây là hệ quả của chủ nghĩa cá nhân và văn hóa tự do lựa chọn đang ngày càng lan rộng trong đời sống hiện đại.

Sự lựa chọn hay bất lực?

Câu hỏi đặt ra là: “Thích một mình” có phải biểu hiện của mạnh mẽ, tự chủ hay là dấu hiệu của sự bất an, thiếu niềm tin và sợ gắn bó?

Một mặt, việc chủ động sống một mình thể hiện sự độc lập và bản lĩnh của thế hệ mới: họ biết mình muốn gì, dám từ chối những mối quan hệ nửa vời, không để cảm xúc chi phối mục tiêu sống. Mặt khác, khi nỗi sợ bị tổn thương chiếm ưu thế, “một mình” lại trở thành lớp vỏ bọc cho những vết thương chưa lành khiến nhiều người dần thu hẹp thế giới cảm xúc, ngại chia sẻ, ngại yêu thương.

Theo các chuyên gia tâm lý học hiện đại, trạng thái “thích một mình” sẽ trở nên tiêu cực khi nó biến thành “cô đơn xã hội”. Người trẻ đánh mất khả năng kết nối, đồng cảm và chia sẻ. Họ có thể thành công, năng động nhưng lại thiếu cảm giác được thấu hiểu, được gắn bó thực sự.

Chính phủ đang khuyến khích nam nữ kết hôn trước 30 tuổi và sinh đủ hai con trước 35 tuổi thông qua Chương trình điều chỉnh mức sinh phù hợp các vùng, đối tượng đến năm 2030. Chính sách này bao gồm các biện pháp hỗ trợ cụ thể từ chính quyền địa phương, như cung cấp dịch vụ tư vấn, hỗ trợ tài chính và các dịch vụ tiện ích khác.

Nhưng mới đây, tại phiên họp thứ 49, Ủy ban Thường vụ Quốc hội (tháng 9), Chủ nhiệm Ủy ban Công tác đại biểu Nguyễn Thanh Hải nêu thực tế: "Thanh niên chưa dám kết hôn, chậm kết hôn, tỷ lệ kết hôn thấp hơn thời gian trước bởi không thể 'an cư' để 'lạc nghiệp' khi việc mua nhà quá khó khăn , kể cả với người có thu nhập tương đối cao".

Không chỉ ở Việt Nam, làn sóng sống một mình cũng lan rộng toàn cầu. Theo Bộ Nội vụ Trung Quốc, năm 2022 có khoảng 92 triệu người trưởng thành sống một mình, trong đó 20 triệu người ở độ tuổi 20-39. Khảo sát của People’s Daily (2020) cho thấy, 80% thanh niên Trung Quốc sống một mình khẳng định đây là lựa chọn tự nguyện vì tự do.

Ở Hàn Quốc, Nhật Bản hay châu Âu, tỷ lệ người trẻ ngại yêu, sợ kết hôn cũng tăng mạnh. Các yếu tố như áp lực tài chính, nỗi lo trách nhiệm, sự bùng nổ của công nghệ và các dịch vụ tiện ích (ứng dụng giao đồ ăn, mạng xã hội, AI đồng hành…) khiến cuộc sống một mình mà không cô đơn trở nên khả thi hơn bao giờ hết.