Theo Wall Street Journal, trên các nền tảng mạng xã hội như TikTok và Instagram, những cuộc trò chuyện về sức khỏe tâm thần vốn từng là điều cấm kỵ giờ đây đang được gen Z thảo luận cởi mở và thẳng thắn. Cùng với sự tích cực đó, một xu hướng đáng báo động cũng đang nổi lên, việc "glam hóa" (tô hồng, làm cho trở nên hào nhoáng) thuốc chống trầm cảm, biến chúng từ phương pháp điều trị y khoa nghiêm túc thành một phụ kiện sống thời thượng.

Khi thuốc trầm cảm trở thành phong cách sống

Hãy dạo một vòng TikTok, và bạn sẽ dễ dàng bắt gặp những video với các hashtag như #livelaughlexapro (Live, Laugh, Lexapro – nhại theo slogan Live, Laugh, Love) hay #zoloftgang (Hội Zoloft). Trong những video này, các cô gái trẻ không ngần ngại chia sẻ hành trình sử dụng thuốc chống trầm cảm của mình. Họ quay cảnh uống thuốc mỗi sáng, khoe vỏ hộp thuốc như món phụ kiện và dùng những bản nhạc thịnh hành để mô tả hài hước về các tác dụng phụ. Theo công ty phân tích dữ liệu Exolyt, các hashtag về thuốc chống trầm cảm trên TikTok có 1,3 tỷ lượt xem, riêng Lexapro đã vượt quá 500 triệu.

Những video này thu hút hàng trăm triệu, thậm chí hàng tỷ lượt xem. Cô nàng Korin Bieri ở Texas, đã trở thành hiện tượng sau khi đăng video quay cảnh cô bắt đầu uống thuốc chống trầm cảm Lexapro. Hàng ngàn người theo dõi đã bình luận, cho biết cảm giác như đó là câu chuyện của họ, tạo ra cộng đồng đầy sự đồng cảm và kết nối.

Bùng nổ này được tiếp tay bởi sự trỗi dậy của các công ty y tế từ xa (telemedicine). Các công ty như Hims & Hers đã chi hàng trăm triệu đô la cho các chiến dịch quảng cáo, thuê những người có ảnh hưởng (influencer) với giá từ 3.000 đến 10.000 USD cho mỗi bài đăng với khẩu hiệu "Đừng xấu hổ về thuốc của bạn". Họ đã thành công trong việc thương mại hóa một nhu cầu có thật, biến việc tìm kiếm sự trợ giúp y tế thành trải nghiệm mua sắm trực tuyến đơn giản.

Cánh cửa dễ dàng và cái giá phải trả

Sự cởi mở về sức khỏe tâm thần là bước tiến đáng hoan nghênh. Tuy nhiên sự dễ dàng trong việc tiếp cận thuốc lại đang mở ra "chiếc hộp Pandora" đầy rủi ro. Sau đại dịch COVID-19, việc nhận đơn thuốc chống trầm cảm đã trở nên đơn giản hơn. Người dùng chỉ cần điền vào một bảng câu hỏi trực tuyến và đơn thuốc có thể được gửi đến tận nhà mà không cần gặp mặt hay chẩn đoán sâu nào từ bác sĩ.

Các chuyên gia y tế đang gióng lên hồi chuông báo động. Họ lo ngại rằng các đơn thuốc đang được kê vội vã, thiếu sự đánh giá y khoa toàn diện, đặc biệt là thiếu kế hoạch theo dõi và quản lý các tác dụng phụ.

"Sẽ là vấn đề nghiêm trọng khi thuốc chống trầm cảm được đóng gói trên mạng xã hội như những phụ kiện sống. Sức khỏe tâm thần không thể được giải quyết bằng một viên thuốc duy nhất", bác sĩ tâm thần Josef Witt-Doerring cảnh báo.

Mặt tối của "viên thuốc hạnh phúc"

Sự thật là thuốc chống trầm cảm không phải là viên thuốc thần kỳ. Chúng là những loại thuốc mạnh, có thể gây ra nhiều tác dụng phụ nghiêm trọng và đòi hỏi sự giám sát y tế chặt chẽ.

Mark Stone, cựu nhà nghiên cứu của FDA, chỉ ra rằng thuốc chống trầm cảm có các tác dụng phụ như rối loạn chức năng tình dục và cùn mòn cảm xúc (emotional blunting), nhiều người dùng đã rơi vào trạng thái cảm xúc trống rỗng, không vui buồn.

Một nghiên cứu gần đây cho thấy, 2/3 số bệnh nhân sử dụng thuốc trong hơn hai năm đã gặp phải các triệu chứng cai thuốc nghiêm trọng khi cố gắng ngưng sử dụng, bao gồm nôn mửa, chóng mặt, và các vấn đề tâm lý khác. Đặc biệt, dù thời gian sử dụng thuốc trung bình ở Mỹ lên tới 5 năm, vẫn có rất ít bằng chứng khoa học về hiệu quả và sự an toàn của việc sử dụng lâu dài.

Những câu chuyện của chính các influencer đã chứng minh cho mặt tối này. Korin Bieri, người đã khởi xướng trào lưu trên TikTok, cuối cùng đã phải ngừng thuốc sau khi trải qua tình trạng cùn mòn cảm xúc, giảm ham muốn và tăng cân. "Ban đầu tôi cảm thấy khá hơn, nhưng rồi mọi thứ đã sụp đổ", cô chia sẻ.

Nadya Okamoto, một influencer khác, cũng ngừng thuốc vì cảm xúc trở nên tê liệt và ham muốn tình dục biến mất. Hay như Ariella Scharf, người dùng thuốc chống trầm cảm Zoloft, đã phải thốt lên cay đắng: "Loại thuốc đã cứu mạng tôi cuối cùng đã hủy hoại tôi".

Lexapro là thuốc chống trầm cảm thuộc nhóm thuốc ức chế tái hấp thu serotonin có chọn lọc (SSRI). Thuốc hoạt động bằng cách tăng lượng serotonin trong não, giúp cải thiện tâm trạng, giảm lo âu và các tình trạng sức khỏe tâm thần khác. Lexapro được FDA chấp thuận để điều trị rối loạn trầm cảm nặng và rối loạn lo âu lan tỏa, cũng được sử dụng off-label cho các tình trạng như rối loạn ám ảnh cưỡng chế và rối loạn hoảng sợ.

Zoloft là thuốc chống trầm cảm thuộc nhóm thuốc ức chế tái hấp thu serotonin có chọn lọc (SSRI), có hoạt chất chính là sertraline. Thuốc này hoạt động bằng cách tăng lượng serotonin trong não, giúp cân bằng hóa chất dẫn truyền thần kinh và cải thiện tâm trạng. Zoloft được chỉ định để điều trị trầm cảm, rối loạn ám ảnh cưỡng chế, rối loạn hoảng sợ, rối loạn lo âu xã hội và rối loạn căng thẳng sau chấn thương.

×