Gạo chất lượng cao dần chiếm ưu thế xuất khẩu

Về chủng loại, gạo trắng chiếm tỷ trọng khoảng 71% tổng lượng xuất khẩu, giá xuất khẩu gạo trắng trung bình 523 - 540 USD/tấn, trong đó, thị trường xuất khẩu chủ yếu sang Philippines, Indonesia và châu Phi​​.

Các chủng loại gạo thơm cao cấp như Jasmine, Đài Thơm, ST24, ST25 chỉ chiếm tỷ trọng 19% tổng sản lượng gạo xuất khẩu, giá trung bình xuất khẩu gạo thơm vào khoảng 640 - 700 USD/tấn. Thị trường xuất khẩu chủ yếu là EU, Hoa Kỳ, Trung Quốc và Nhật Bản.

Gạo nếp chiếm 6% tổng sản lượng xuất khẩu, trong đó, các thị trường xuất khẩu chủ yếu là Trung Quốc, Philippines và một số nước Đông Nam Á khác. Ngoài ra, gạo Japonica và gạo đặc sản khác chiếm tỷ trọng 4% tổng sản lượng xuất khẩu, thị trường xuất khẩu chủ yếu tiêu thụ tại Nhật Bản, Hàn Quốc và thị trường cao cấp khác​.

Về thị trường nhập khẩu gạo, năm 2024 Philippines là thị trường nhập khẩu lớn nhất của Việt Nam với thị phần chiếm 46,1% trong năm 2024, giá trị tăng 48,9% so với 2023, khối lượng khoảng 2,91 triệu tấn, chủ yếu là gạo trắng và một phần nhỏ gạo thơm​​.

Indonesia và Malaysia là hai thị trường lớn tiếp theo với thị phần tương ứng là 13,2% (giá trị tăng 16,6%) và 7,5% (giá trị tăng 2,1 lần). Trung Quốc cũng là thị trường nhập khẩu gạo lớn với khối lượng 1 triệu tấn năm 2024 nhưng giảm mạnh so với năm trước (68,45). EU và Hoa Kỳ là 2 thị trường nhập khẩu các loại gạo chất lượng cao như gạo thơm đặc sản ST24, ST25 với thị phần nhỏ khoảng 0,5-0,6%/năm.

Trong những ngày đầu tháng 3/2025, giá gạo nguyên liệu IR504 phổ biến ở mức 8.000 - 8.100 đồng/kg; giá gạo thành phẩm phổ biến ở mức 9.500 - 9.700 đồng/kg; gạo thơm hạt dài phổ biến ở mức 20.000 - 22.000 đồng/kg; gạo trắng thông dụng 17.000-21.000 đồng/kg; tấm 7.100 - 7.300 đồng/kg.

Theo Bộ Nông nghiệp Hoa Kỳ (USDA), sản lượng gạo toàn cầu năm 2024/2025 dự kiến đạt mức cao kỷ lục 533,7 triệu tấn (gạo xay xát), tăng 11 triệu tấn so với năm trước. Nguồn cung toàn cầu dự báo đạt 712,8 triệu tấn (tăng 9,5 triệu tấn). Tiêu thụ toàn cầu dự báo ở mức cao 530,3 triệu tấn, tăng 6,2 triệu tấn so với năm 2024, nhờ sự gia tăng tiêu thụ tại các quốc gia như Ấn Độ và Philippines​.

Dự trữ cuối kỳ ước tính đạt 182,5 triệu tấn, tăng 3,4 triệu tấn so với năm trước (Ấn Độ và Trung Quốc chiếm đến 81% lượng dự trữ toàn cầu​). Thương mại toàn cầu dự kiến đạt 58,5 triệu tấn với nhu cầu tăng mạnh từ các thị trường lớn như Philippines và Indonesia.

Ông Ngô Hồng Phong - Cục Chất lượng, Chế biến và Phát triển thị trường - nhận định, nhu cầu nhập khẩu gạo trên toàn cầu vẫn có khả năng duy trì cao; ưu thế gạo thơm và chất lượng cao được ưa chuộng tại các thị trường cao cấp như EU, Hoa Kỳ, và Nhật Bản;… đang là lợi thế cho gạo Việt. Bên cạnh đó, các Hiệp định thương mại tự do, cùng chính sách hỗ trợ sản xuất như chuyển đổi cơ cấu sản xuất, nguồn cung trong nước cơ bản đảm bảo tạo thuận lợi cho gạo Việt xuất khẩu.

Tuy nhiên, Ấn Độ dỡ bỏ lệnh cấm xuất khẩu gạo trắng từ tháng 9/2024 tạo áp lực lớn lên các quốc gia xuất khẩu khác, đặc biệt là gạo trắng cấp thấp​; gạo giá rẻ từ Pakistan và Myanmar tiếp tục chiếm ưu thế ở các thị trường nhạy cảm về giá như châu Phi, Trung đông; gạo thơm Thái Lan vẫn duy trì vị thế cao cấp, gây áp lực cạnh tranh trong phân khúc gạo chất lượng cao​.

Bên cạnh đó rào cản từ tiêu chuẩn nhập khẩu từ các thị trường khó tính như EU, Nhật Bản, và Hoa Kỳ; rủi ro từ chính sách nhập khẩu một số thị trường lớn có thể điều chỉnh chính sách nhập khẩu, như việc giảm thuế hoặc trợ cấp cho gạo nội địa, làm giảm sức cạnh tranh của gạo Việt​;…

Trong 2 tháng đầu năm nay, Việt Nam xuất khẩu được 1,15 triệu tấn gạo trong đó thị trường Philippines chiếm trên 505.000 tấn. Liên quan đến thị trường xuất khẩu gạo lớn nhất của Việt Nam này, ông Phùng Văn Thành - Tham tán Thương mại, Thương vụ Việt Nam tại Philippines – cho hay, nếu như năm 2023, sản xuất lúa nội địa của Philippines lần đầu tiên vượt mức 20 triệu tấn, đạt 20,06 triệu tấn, thì năm 2024 do ảnh hưởng của thiên tai, bão, lũ… sản lượng lúa nội địa của Philippines chỉ đạt 19,3 triệu tấn.