Đổi đất hiếm lấy đậu tương, phân tích thỏa thuận 'đình chiến' của Mỹ và Trung Quốc

Từ cuộc gặp thượng đỉnh giữa Tổng thống Donald Trump và Chủ tịch Tập Cận Bình, một bản thông tin tóm tắt từ Nhà Trắng đã được công bố, không phải hiệp ước hòa bình thương mại lâu dài mà giống như danh sách trao đổi thực tế. Trung Quốc sẽ mở khóa huyết mạch công nghệ của mình, còn Mỹ sẽ nới lỏng gọng kìm thuế quan. Đây là thỏa thuận đình chiến, nhưng liệu nó có thể kéo dài được bao lâu, cái giá thực sự của sự bình yên tạm thời này là gì?

Bắc Kinh mở khóa huyết mạch công nghệ

Điểm nhấn đáng chú ý nhất trong sự nhượng bộ của Bắc Kinh chính là việc tạm dừng kiểm soát xuất khẩu đất hiếm các khoáng sản chiến lược khác như gali, germani. Đây không chỉ là động thái thương mại đơn thuần, mà là sự nới lỏng mang tính chiến lược. Những khoáng sản này là "vitamin" không thể thiếu cho mọi thứ, từ iPhone, xe điện cho đến các hệ thống vũ khí tiên tiến. Trong những tháng qua, việc Trung Quốc vũ khí hóa các nguồn tài nguyên này đã giáng đòn mạnh vào chuỗi cung ứng toàn cầu, gieo rắc nỗi lo sợ về cuộc khủng hoảng công nghệ.

Việc Bắc Kinh đồng ý cấp giấy phép xuất khẩu phổ thông có nghĩa là các nhà máy ở Mỹ và trên toàn thế giới có thể tiếp tục hoạt động. Cụ thể hơn, thông tin nhà sản xuất chip Nexperia được phép nối lại xuất hàng từ Trung Quốc là tín hiệu rõ ràng, làm dịu đi cơn khát chip vốn đã căng thẳng. Đối với Washington, đây là thắng lợi quan trọng, đảm bảo sự ổn định ngắn hạn cho ngành công nghiệp cốt lõi của mình.

Sự nhượng bộ có tính toán của Washington

Đáp lại, Mỹ cũng đưa ra những nhượng bộ đáng kể. Việc gia hạn tạm dừng áp thuế quan và hoãn kế hoạch áp thuế 100% là liều thuốc giảm đau cần thiết cho các doanh nghiệp và người tiêu dùng Mỹ, những người đã phải gánh chịu chi phí của cuộc chiến thương mại.

Đặc biệt, thỏa thuận này còn mang đậm dấu ấn chính trị nội bộ của Tổng thống Trump. Việc Trung Quốc cam kết mua lượng lớn đậu tương (12 triệu tấn ngay trong quý này) là tin vui cực lớn cho nông dân Mỹ, một khối cử tri quan trọng. Đồng thời, việc liên kết giảm thuế với cuộc chiến chống fentanyl đang tạo ra khủng hoảng y tế công cộng nghiêm trọng ở Mỹ, đã giúp ông Trump ghi điểm trên cả mặt trận kinh tế và xã hội. Nó biến thỏa thuận thương mại thành công cụ để giải quyết các vấn đề cấp bách trong nước.

Phân tích thỏa thuận thương mại

Cần nhìn nhận thỏa thuận này đúng với bản chất của nó, một cuộc trao đổi mang tính giao dịch cấp cao, chứ không phải sự thay đổi mang tính cấu trúc. Cả hai bên đều đang chịu áp lực và họ đã chọn cách kéo dài thời gian.

Đối với Trung Quốc, nền kinh tế của nước này đang đối mặt với những thách thức nội tại. Việc nới lỏng kiểm soát đất hiếm là nước cờ thông minh để đổi lấy sự nới lỏng về thuế quan, giúp các nhà xuất khẩu của họ dễ thở hơn và ổn định kinh tế vĩ mô. Họ không từ bỏ vũ khí đất hiếm, họ chỉ tạm thời cất nó vào kho.

Đối với chính quyền của Tổng thống Trump, thỏa thuận này mang lại những chiến thắng ngắn hạn, dễ nhìn thấy, giá hàng hóa ổn định hơn, nông dân phấn khởi và có thêm công cụ để tuyên truyền về cuộc chiến chống fentanyl. Đây là những lợi thế quý giá trước thềm các chu kỳ bầu cử.

Tuy nhiên, đây chỉ là thỏa thuận kéo dài một năm. Nó giống như hai võ sĩ đã thấm mệt sau nhiều hiệp đấu, quyết định tạm nghỉ để hồi sức trước khi lao vào nhau lần nữa. Những vấn đề cốt lõi gây ra cuộc chiến thương mại, sự cạnh tranh giành quyền bá chủ công nghệ, khác biệt về hệ tư tưởng chính trị, các vấn đề an ninh khác hoàn toàn không được động đến. Cuộc chiến thực sự vẫn đang tiếp diễn âm thầm trong các phòng thí nghiệm, các nhà máy bán dẫn và trên các mặt trận địa chính trị khác.

Có thể nhìn thấy rõ ràng, thỏa thuận giữa Mỹ và Trung Quốc đã tạm thời kéo thế giới ra khỏi bờ vực của cuộc chiến thương mại toàn diện, nhưng sự bình yên này thật mong manh. Nó được xây dựng trên những toan tính ngắn hạn và những lợi ích thực dụng, không phải trên nền tảng tin cậy và hợp tác lâu dài. Thế giới có thể tạm vui mừng, nhưng các nhà hoạch định chính sách và các doanh nghiệp phải hiểu rằng đây chỉ là khoảng lặng trước cơn bão tiềm tàng. Câu hỏi lớn nhất vẫn còn đó, sau một năm, khi thỏa thuận đình chiến này hết hạn, liệu hai siêu cường có tìm được con đường hòa bình thực sự, hay họ sẽ lại quay về với những vũ khí đã được mài sắc hơn?