Doanh nghiệp Trung Quốc mua lậu chip AI Nvidia bất chấp lệnh cấm

Báo cáo điều tra từ Financial Times (FT) cho thấy, một khối lượng lớn chip AI tiên tiến do Nvidia sản xuất, với tổng giá trị ít nhất 1 tỷ USD, đã được chuyển tới Trung Quốc từ tháng 5/2025, tức chỉ ba tháng sau khi chính quyền Tổng thống Donald Trump ban hành lệnh cấm xuất khẩu chip AI cao cấp sang Bắc Kinh.

Thông tin này được xây dựng dựa trên hàng chục hợp đồng thương mại, hồ sơ doanh nghiệp và nguồn tin nội bộ ngành công nghệ tại Trung Quốc và Mỹ. Trong đó, dòng chip Nvidia B200 – sản phẩm có hiệu năng hàng đầu và được đánh giá là trung tâm của cuộc đua AI toàn cầu – đang là mặt hàng có nhu cầu cao nhất trên thị trường phi chính thức tại Trung Quốc.

Thị trường chợ đen sôi động, chip AI rao bán công khai

Từ tháng 5/2025, chỉ ít lâu sau khi Mỹ ban hành lệnh cấm xuất khẩu dòng chip H20 – phiên bản được Nvidia thiết kế riêng nhằm tuân thủ giới hạn xuất khẩu dưới thời Tổng thống Joe Biden – nhiều nhà phân phối tại Quảng Đông, Chiết Giang và An Huy đã bắt đầu cung cấp trở lại các mẫu GPU bị cấm như B200, H100 và H200 cho các trung tâm dữ liệu trong nước.

Một trong những công ty nổi bật nhất trong hệ thống phân phối này là “Gate of the Era”, doanh nghiệp mới thành lập từ tháng 2/2025, có trụ sở tại tỉnh An Huy. Dù tuổi đời chỉ vài tháng, công ty này đã nhập ít nhất hai lô hàng lớn, mỗi lô hàng trăm rack chứa sẵn 8 chip B200, cùng phần mềm và linh kiện sẵn sàng vận hành. Mỗi rack nặng khoảng 150 kg, được rao bán với giá từ 3 đến 3,5 triệu nhân dân tệ (tương đương 489.000 USD), thấp hơn giá đỉnh điểm hồi tháng 5 (4 triệu tệ), nhưng vẫn cao hơn khoảng 50% so với thị trường Mỹ.

Tổng doanh số của Gate of the Era và các công ty liên kết trong giai đoạn tháng 5–7 được ước tính lên đến gần 400 triệu USD. Chip được cung cấp trực tiếp hoặc thông qua các nhà phân phối cấp hai đến các trung tâm dữ liệu và công ty công nghệ.

Công ty này liệt kê “China Century” – doanh nghiệp AI có trụ sở tại Thượng Hải – là cổ đông lớn nhất. China Century tuyên bố có phòng nghiên cứu tại Thung lũng Silicon, trung tâm chuỗi cung ứng tại Singapore và hơn 100 đối tác lớn, trong đó có cả AliCloud, Huoshan Cloud (ByteDance), Baidu Cloud. Dù vậy, khi được FT liên hệ, công ty phủ nhận mọi liên hệ tới Nvidia và chip AI, đồng thời văn phòng của họ được ghi nhận là không có nhân sự hoạt động. Đại diện của Gate of the Era cũng từ chối trả lời phỏng vấn.

Trên các nền tảng như Douyin và Xiaohongshu, nhiều nhà phân phối Trung Quốc công khai rao bán các dòng GPU bị cấm, bao gồm B200, H100, H200 và thậm chí cả dòng RTX 5090 – một sản phẩm tiêu dùng chưa nằm trong lệnh cấm nhưng được sử dụng trong các mô hình AI hiệu suất cao. Một số đăng hình sản phẩm mang logo Supermicro – công ty Mỹ chuyên sản xuất phần cứng cho trung tâm dữ liệu – trên bao bì, dù không thể xác thực các thiết bị đó đã được giao dịch hay chưa.

Một nhà phân phối tại Thâm Quyến bình luận: “Thị trường hiện giờ chẳng khác gì chợ hải sản. Hàng có sẵn, người mua luôn đông”.

Những "con đường tơ lụa" vận chuyển ngầm chip vào Trung Quốc

Dù luật Trung Quốc không cấm sử dụng chip Nvidia, các sản phẩm B200, H100, H200... đều nằm trong danh mục kiểm soát xuất khẩu của Mỹ, nên việc chuyển giao từ các công ty Mỹ hoặc thông qua nước thứ ba đều vi phạm nghiêm trọng luật liên bang Mỹ.

Theo hai nguồn tin của FT, phần lớn lượng chip bị cấm được đưa vào Trung Quốc thông qua các quốc gia trung gian, đặc biệt là Thái Lan và Malaysia. Đây là hai điểm trung chuyển lớn cho các lô hàng GPU cao cấp, được che giấu dưới danh nghĩa “thiết bị máy chủ” hoặc “linh kiện dữ liệu không nhạy cảm”.

Từ tháng 9 tới, Bộ Thương mại Mỹ dự kiến bổ sung quy định kiểm soát xuất khẩu với một số nước Đông Nam Á, trong đó Thái Lan là mục tiêu chính. Malaysia đã đi trước một bước khi thông báo siết xuất khẩu GPU AI tiên tiến ngay từ đầu tháng 7, khiến giới phân phối đổ xô gom hàng trong thời gian ngắn.

Dù vậy, giới chuyên gia cho rằng điều này chỉ làm chậm quá trình, không thể ngăn chặn hoàn toàn. Một nhà phân phối tại Hàng Châu tiết lộ: “Nếu Đông Nam Á bị khóa, chúng tôi vẫn có thể nhập từ các nước châu Âu không nằm trong danh sách cấm. Lợi nhuận từ mỗi rack B200 đủ để vượt qua mọi rào cản”.

Không chỉ B200, dòng GB200 – hệ thống cao cấp nhất của Nvidia tích hợp cả GPU và CPU Grace – cũng được bán tại Trung Quốc. Một đơn vị xác nhận đã bán 10 rack GB200 với giá gần 40 triệu nhân dân tệ (tương đương 5,6 triệu USD) mỗi bộ. Thậm chí, chip B300 – phiên bản nâng cấp B200 dự kiến chỉ sản xuất hàng loạt vào quý IV/2025 – cũng đã được rao bán sớm, theo hình thức “đặt trước” với giá cao hơn gấp rưỡi so với B200.

Sở dĩ các dòng chip này hút hàng do không chỉ mạnh về hiệu năng, mà còn dễ bảo trì hơn các dòng phức tạp như Grace Backwell, vốn đòi hỏi hệ sinh thái phần mềm tương thích cao hơn.

Nvidia phủ nhận liên quan, khẳng định tuân thủ chặt chẽ quy định của Mỹ

Trước thông tin chấn động từ FT, đại diện Nvidia khẳng định công ty “không có bằng chứng nào” cho thấy chip AI của hãng bị chuyển hướng sang Trung Quốc thông qua các kênh không chính thức, cũng như không phát hiện dấu hiệu nhân sự hoặc đơn vị phân phối trực tiếp vi phạm quy định.

Tuyên bố được đưa ra giữa lúc CEO Nvidia – ông Jensen Huang – công bố chính quyền Trump đã cho phép Nvidia bán lại dòng H20 cho Trung Quốc từ giữa tháng 7. Tuy nhiên, do hiệu năng của H20 thấp hơn đáng kể so với các dòng bị cấm như B200, nên giới công nghệ Trung Quốc vẫn ưu tiên các phiên bản cao cấp hơn dù rủi ro pháp lý lớn hơn.

Huang từng cảnh báo: “Lệnh cấm xuất khẩu có thể dẫn đến sự tụt hậu về công nghệ và mất đi thị phần toàn cầu”. Mặc dù vậy, chính sách siết kiểm soát vẫn được Washington duy trì và chuẩn bị mở rộng sang nhiều quốc gia.

Về phần Supermicro – công ty bị “gọi tên” gián tiếp trong quá trình rò rỉ chip – hãng này khẳng định luôn “tuân thủ nghiêm ngặt mọi quy định kiểm soát xuất khẩu của Mỹ” và không có bằng chứng nào cho thấy họ biết hoặc dính líu tới việc sản phẩm bị buôn lậu vào Trung Quốc.