Dự thảo Luật Thuế thu nhập cá nhân (TNCN) sửa đổi đề xuất nâng ngưỡng doanh thu chịu thuế từ 100 triệu đồng lên trên 200 triệu đồng/năm từ ngày 1/1/2026. Điều này đồng nghĩa, bắt đầu từ doanh thu 200.000.001 đồng/năm, hộ kinh doanh sẽ phải đóng thuế TNCN và thuế giá trị gia tăng (VAT).

Tuy nhiên, nếu so sánh cách tính thuế của hộ kinh doanh với người làm công ăn lương hay doanh nghiệp thì lộ rõ bất cập. Cụ thể, hộ kinh doanh nếu có doanh thu từ 200 triệu đến dưới 3 tỷ đồng/năm sẽ chịu các mức thuế suất TNCN cố định tùy lĩnh vực.

Trong khi đó, người làm công ăn lương lại chịu thuế TNCN theo biểu lũy tiến đánh trên phần thu nhập sau khi đã trừ chiết trừ gia cảnh. Cụ thể, từ năm 2026, một cá nhân làm công có thể hưởng thu nhập 186 triệu đồng/năm (nếu độc thân) đến hơn 300 triệu đồng/năm (nếu có 2 người phụ thuộc) mà không phải đóng thuế.

Đại biểu Hoàng Văn Cường (Hà Nội) nêu ra tại Quốc hội: Tỷ suất lợi nhuận 10% là mức khá phổ biến trong bán lẻ. Ví dụ, một người bán sữa nhỏ lẻ. mỗi hộp sữa có giá 900.000 đồng, bán ra 1.000.000 đồng, lãi được 100.000 đồng/hộp. Nếu bán được 200 hộp sữa/năm, tổng doanh thu đạt 200 triệu đồng, tức là mức phải đóng thuế. Thực tế, nếu tính sau 12 tháng bán hàng vất vả, trung bình mỗi tháng người này chỉ kiếm được khoảng 1,66 triệu đồng. Mức thu nhập chưa đến 2 triệu một tháng. Đáng nói là dù bán hàng lỗ vốn, hộ kinh doanh vẫn phải đóng thuế. Đây là điều phi lý và trái ngược với nguyên tắc của thuế thu nhập.

Thực tế ở Việt Nam, nhiều ngành hàng có biên lợi nhuận còn thấp hơn 10%. Như đại biểu Trần Văn Lâm nhận định: Nếu tỷ suất lãi chỉ 3-5%, cao nhất 10%, mà chịu thuế 1-5% doanh thu, thì “phần lãi của hộ kinh doanh gần như bị triệt tiêu”.

Chủ tịch Hội Tư vấn Thuế Việt Nam Nguyễn Thị Cúc dẫn chứng thêm: 200 triệu đồng/năm tương đương chưa đến 600.000 đồng doanh thu một ngày. Với giá một bát phở hiện nay khoảng 40.000 - 50.000 đồng, chỉ cần bán 15 bát phở mỗi ngày là vượt ngưỡng doanh thu 200 triệu đồng/năm. Điều đó cho thấy ngưỡng 200 triệu quá thấp so với quy mô buôn bán nhỏ hiện nay. Trong khi đó, nếu bán 15 bát phở (doanh thu 600.000 đồng/ngày, gần 18 triệu/tháng) lợi nhuận thực tế sau khi trừ tiền thịt, bánh phở, rau gia vị, gas, điện nước, thuê người phụ... có lẽ hộ kinh doanh chỉ thu khoảng vài phần trăm doanh thu.

Như vậy, mấu chốt bất cập của Dự thảo này theo các đại biểu nằm ở chỗ đánh đồng “doanh thu” với “thu nhập chịu thuế”, bỏ qua phần chi phí kinh doanh.

Một hệ lụy khác là Việt Nam hiện có hơn 5 triệu hộ kinh doanh cá thể, đóng góp khoảng 30% GDP, tạo sinh kế cho hàng triệu lao động yếu thế. Đây là tầng lớp những người buôn bán nhỏ, bán phở, bán hàng rong, xe ôm công nghệ - những “tế bào” kinh tế nhỏ bé nhưng năng động, giúp hấp thụ cú sốc khi kinh tế khó khăn.

Nếu chính sách thuế quá sức chịu đựng, những hộ này có thể buộc phải thu hẹp hoặc đóng cửa, mất kế sinh nhai. Khi đó không chỉ đời sống của họ bị ảnh hưởng, mà Nhà nước cũng thất thu thuế và khi ngưỡng quá thấp, nhiều hộ sẽ có “thói quen” lách luật, khai thấp doanh thu để lọt dưới ngưỡng hoặc bỏ kinh doanh, chuyển sang thu tiền mặt, đi ngược lại chủ trương chuyển đổi số - không dùng tiền mặt).

Từ các phân tích trên, nhiều đại biểu kiến nghị: Mức 200 triệu đồng rõ ràng không còn phù hợp với mặt bằng kinh tế hiện nay. Có ý kiến đề nghị nâng lên mức 400 - 500 triệu đồng/năm.

Thậm chí, đại biểu Hoàng Văn Cường đề xuất con số 1,5 tỷ đồng/năm cho những hộ kinh doanh hàng hóa (bán hàng, đại lý). Ông Cường lập luận: Khi doanh thu 1,5 tỷ mới tạo ra thu nhập gần 300 triệu/năm (25 triệu/tháng), khi đó nộp thuế mới hợp lý.

Chủ tịch Hội Tư vấn Thuế Việt nam Nguyễn Thị Cúc đề xuất nâng lên khoảng 1 tỷ đồng vì cho rằng, khi doanh thu 1 tỷ, lợi nhuận bình quân gần 16% thì thu nhập gần 160 triệu/năm (13,3 triệu/tháng), xấp xỉ mức thu nhập được miễn thuế của người làm công ăn lương (15,5 triệu). Như vậy mới công bằng.

Đại biểu Trần Văn Lâm thì đề nghị nên xem xét lại biểu thuế suất theo doanh thu đối với hộ kinh doanh siêu nhỏ, hộ kinh doanh những mặt hàng thiết yếu có biên lợi nhuận thấp. Nếu không đủ dữ liệu xây dựng ngay biểu thuế theo ngành nghề chi tiết, có thể tăng mức sàn doanh thu miễn thuế lên gấp 2-3 lần hiện tại như đề cập.

Bên cạnh đó, chính sách thuế mới cần có cơ chế bảo vệ hộ kinh doanh yếu thế không có điều kiện mở rộng, không đủ khả năng làm kế toán bài bản khi bỏ thuế khoán. Có thể xem xét áp dụng mức thuế tuyệt đối tối thiểu (zero tax) cho một khoản lợi nhuận nhất định tương tự mức giảm trừ gia cảnh của cá nhân, để đảm bảo mọi người dân đều có một mức thu nhập tối thiểu không bị đánh thuế. Điều này tạo sự công bằng giữa hộ kinh doanh và cá nhân làm công.

Thuế khoá suy cho cùng là “thuế dân”, phải đặt lợi ích của người dân lên hàng đầu, nhất là những người kinh doanh nhỏ chứ không phải tận thu bằng mọi giá. Chính sách thuế hợp lý sẽ không làm giảm thu ngân sách, mà trái lại, nuôi dưỡng nguồn thu bền vững khi người dân tâm phục khẩu phục. Ngưỡng thuế cho hộ kinh doanh vì vậy cần được thiết kế lại một cách khoa học và thực tiễn, để mỗi đồng thuế thu vào đều đúng, đủ và công bằng. Chỉ có như vậy, việc cải cách thuế mới thật sự ý nghĩa, bảo đảm động lực cho hàng triệu tiểu thương tiếp tục yên tâm kinh doanh và đóng góp cho nền kinh tế.

Điều đáng ghi nhận là sau khi nghe góp ý, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng đã tiếp thu, thừa nhận “bất cập trong cách tính ngưỡng thu thuế với hộ kinh doanh, chưa tạo được sự công bằng so với người lao động ăn lương” và cam kết sẽ tính toán lại toàn bộ để bảo đảm hộ kinh doanh “không cảm thấy bị thiệt thòi”. Điều này cũng là tín hiệu vui, tạo niềm tin trong cộng đồng nhân dân vào một thế hệ lãnh đạo trong kỷ nguyên mới mà Chính phủ đang nỗ lực kiến tạo với tinh thần mới cầu thị và lắng nghe.

Dự thảo Luật Thuế thu nhập cá nhân (TNCN) sửa đổi đề xuất nâng ngưỡng doanh thu chịu thuế từ 100 triệu đồng lên trên 200 triệu đồng/năm từ ngày 1/1/2026.

×