Cảnh báo: Đại dịch tiếp theo không thể tránh khỏi, thế giới vẫn chưa sẵn sàng

Bóng ma của virus COVID-19 vẫn chưa tan biến hoàn toàn, nhưng một lời cảnh báo từ một trong những nhà virus học hàng đầu thế giới đã vang lên, khẳng định rằng một đại dịch toàn cầu mới không phải là câu chuyện "nếu" mà là "khi nào".

Giáo sư Malik Peiris, người anh hùng trong cuộc chiến chống SARS năm 2003 vừa đưa ra một thông điệp đáng lo ngại, nhân loại đang đối mặt với một mối đe dọa hiện hữu, nhưng dường như chúng ta vẫn chưa chuẩn bị tốt hơn so với lần trước.

Khi khoảng cách giữa người và động vật bị xóa nhòa

Trong một cuộc phỏng vấn, Giáo sư Peiris, chuyên gia virus học hàng đầu thế giới đã vẽ nên một bức tranh đáng báo động về sự gia tăng tần suất các bệnh truyền nhiễm mới. Ông chỉ ra rằng, cứ sau mỗi 3 đến 4 năm, một mầm bệnh mới lại xuất hiện, từ SARS, cúm lợn, MERS, Ebola, Zika cho đến COVID-19. Theo ông, nguyên nhân sâu xa nằm ở chính cách con người đang tương tác với thế giới tự nhiên.

Hai yếu tố chính được nhấn mạnh. Thứ nhất là hoạt động chăn nuôi thâm canh, nơi hàng triệu con vật bị nhốt trong không gian chật hẹp. Đặc biệt, sự đồng nhất gần như tuyệt đối về mặt di truyền của các loài gia cầm công nghiệp như gà thịt đã biến chúng thành một cỗ máy lây lan hoàn hảo". "Một khi virus xâm nhập được, nó có thể dễ dàng lây lan ra toàn cầu", ông giải thích. Thứ hai là việc buôn bán và nuôi giữ động vật hoang dã, điều này đã tạo ra những cây cầu nguy hiểm cho virus nhảy từ động vật sang người.

Kết hợp với sự phát triển của giao thông hiện đại, nơi một người có thể đi từ châu lục này sang châu lục khác chỉ trong nửa ngày, một mầm bệnh mới có thể lan rộng ra toàn cầu với tốc độ chóng mặt.

Mối đe dọa lớn từ những virus lây qua đường hô hấp

Trong số vô vàn các mầm bệnh tiềm tàng, Giáo sư Peiris đặc biệt lo ngại về các loại virus lây truyền qua đường hô hấp. Ông giải thích, không giống như Ebola hay Zika vốn cần sự tiếp xúc trực tiếp hoặc vật trung gian truyền bệnh như muỗi, các loại virus như cúm hay coronavirus có thể lây lan một cách vô hình trong không khí.

Chính đặc tính này khiến chúng có khả năng gây ra một đại dịch toàn cầu chỉ trong vòng vài tuần ngắn ngủi sau khi bùng phát. "Virus lây qua đường hô hấp là những ứng cử viên thực tế nhất cho đại dịch tiếp theo", ông khẳng định một cách dứt khoát.

Lời giải nào cho tương lai?

Đối mặt với một mối đe dọa không thể tránh khỏi, đâu là giải pháp? Giáo sư Peiris nhấn mạnh rằng không một quốc gia nào có thể tự mình chiến đấu trong cuộc chiến này. Vai trò của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) phải được củng cố, bởi không có một tổ chức nào khác có thể điều phối các phản ứng y tế toàn cầu.

Tuy nhiên, ông cũng chỉ ra những thách thức to lớn đến từ chính xã hội, như tâm lý bài vắc-xin, sự chống đối việc đeo khẩu trang và sự lan tràn của tin giả. Những yếu tố này có thể làm tê liệt mọi nỗ lực ứng phó dù cho khoa học có tiến bộ đến đâu.

Vì vậy, ông kêu gọi một sự thay đổi trong tư duy, thông qua chiến lược "Một sức khỏe" (One Health). Đây là một cách tiếp cận toàn diện, nhìn nhận rằng sức khỏe của con người, sức khỏe của động vật và sức khỏe của môi trường có mối liên hệ mật thiết và không thể tách rời. "Nếu không có sự hợp tác giữa các chuyên gia từ cả ba lĩnh vực, chúng ta không thể ngăn chặn được rủi ro", ông nói đồng thời chỉ ra rằng biến đổi khí hậu và sự tàn phá hệ sinh thái đang làm gia tăng nguy cơ bùng phát dịch bệnh.

Ông đã lấy ví dụ thành công của chính Hong Kong (Trung Quốc) trong việc kiểm soát cúm gia cầm từ năm 1997, thông qua các biện pháp can thiệp khoa học dựa trên nguyên tắc "Một sức khỏe".

Hong Kong đã định kỳ dọn dẹp các chợ gia cầm và tiến hành tiêm phòng cúm gia cầm để ngăn chặn sự lây lan của cúm gia cầm. Giáo sư Peiris nói thêm rằng nhờ những biện pháp can thiệp khoa học như vậy, đã không có trường hợp cúm gia cầm nghiêm trọng nào ở Hong Kong kể từ năm 1997 và nhấn mạnh rằng việc phòng ngừa dựa trên nghiên cứu và bằng chứng là chìa khóa để bảo vệ nhân loại về lâu dài.

Cuối cùng, dựa trên những kinh nghiệm xương máu từ SARS và COVID-19, Giáo sư Peiris đưa ra lời kêu gọi khẩn thiết: "Thế giới không được phép quên đi những bài học của COVID-1". Ông nhấn mạnh sự cần thiết phải đầu tư vào các biện pháp phòng ngừa và thiết lập một hệ thống hợp tác quốc tế mạnh mẽ, vững chắc hơn. Bởi vì, đại dịch tiếp theo chắc chắn sẽ đến và sự chuẩn bị của chúng ta ngày hôm nay sẽ quyết định số phận của nhân loại vào ngày mai.