Áp thuế tiêu thụ đặc biệt với đồ uống có đường cần được đánh giá toàn diện, phù hợp

Trong phiên thảo luận nhóm về mặt hàng nước giải khát có đường ngày 22/11/2024 nhiều đại biểu Quốc Hội đã đưa ra ý kiến về chính sách thuế tiêu thụ đặc biệt, trong đó có ý kiến về ảnh hưởng tiêu cực tới các doanh nghiệp ngành hàng này.

Đề xuất đánh thuế tiêu thụ đặc biệt chỉ đối với nước giải khát theo Tiêu chuẩn Việt Nam không những chưa bao quát đầy đủ nhiệm vụ Chiến lược dinh dưỡng đã đặt ra mà còn có tác động ngược ở hai khía cạnh, đó là tác dụng ngược với nhận thức của người tiêu dùng và có thể sẽ tạo ra sự bất bình đẳng giữa các ngành hàng.

Đại biểu Tạ Thị Yên, Phó Trưởng ban Công tác đại biểu

Thực tế hiện nay, nhiều người tiêu dùng chưa nhận thức được rằng hàm lượng đường trong một số đồ uống có đường như: Nước ép hoa quả, sản phẩm từ ca cao, sữa và thực phẩm dinh dưỡng dạng lỏng còn cao hơn nước giải khát. Sắc thuế sẽ gây hiểu lầm từ phía người tiêu dùng rằng chỉ cần không dùng nước giải khát có đường thì sẽ không bị bệnh thừa cân, béo phì. Người tiêu dùng có thể vẫn chọn lựa các sản phẩm đồ uống có lượng đường cao như: Nước ép, sản phẩm ca cao, sữa và thực phẩm dạng lỏng với mục đích dinh dưỡng, như vậy sẽ không thể đạt được mục tiêu sức khỏe là giảm tỷ lệ thừa cân, béo phì.

Đại biểu Trần Thị Vân, Phó Trưởng Đoàn ĐBQH tỉnh Bắc Ninh đề nghị Chính phủ tiến hành nghiên cứu tổng thể và đánh giá tác động kỹ lưỡng để xác định đúng, đủ các sản phẩm đồ uống có đường bao gồm: Nước ngọt có ga hoặc không có ga; nước ép và đồ uống từ trái cây/rau củ, chất cô đặc dạng bột và lỏng; nước có pha chế hương liệu; nước tăng lực và đồ uống cho người chơi thể thao; trà pha sẵn, cà phê pha sẵn, đồ uống sữa có pha chế hương liệu cần phải áp thuế tiêu thụ đặc biệt để có thể thực hiện được đầy đủ nhiệm vụ đã được đặt ra trong Chiến lược Quốc gia về dinh dưỡng và khuyến nghị của Tổ chức Y tế Thế giới.

Đại biểu Trần Thị Vân, Phó Trưởng Đoàn ĐBQH tỉnh Bắc Ninh

Việc đánh thuế tiêu thụ đặc biệt 10% đối với nước giải khát có đường sẽ giúp hạn chế hoặc giảm tỷ lệ béo phì lại chưa được đánh giá đầy đủ trong Báo cáo đánh giá tác động. Bên cạnh đó, chính sách thuế này chưa đảm bảo công bằng khi chỉ tập trung vào các sản phẩm đồ uống đóng chai sẵn. Còn đồ uống pha chế tại chỗ như cà phê, trà sữa, nước mía...rất khó bị đánh thuế, do không thể xác định chính xác hàm lượng đường được đưa vào sản phẩm. Do vậy, đại biểu đề nghị cần có đánh giá kỹ hơn về tác động, biện pháp và lộ trình phù hợp với chính sách đánh thuế tiêu thụ đặc biệt đối với nước giải khát có đường.

Đại biểu Cầm Hà Chung – Đoàn ĐBQH tỉnh Phú Thọ

Đại biểu Cầm Hà Chung – Đoàn ĐBQH tỉnh Phú Thọ cho rằng cơ quan soạn thảo đề xuất áp thuế tiêu thụ đặc biệt đối với nước giải khát có đường là chống tình trạng thừa cân, béo phì đang gia tăng tại Việt Nam, nhưng chưa có đánh giá tác động khi bổ sung đối tượng này vào diện chịu thuế. Cần làm rõ bổ sung đối tượng này sẽ giúp giảm tỷ lệ thừa cân, béo phì như thế nào? cần đánh giá thực trạng, nguyên nhân béo phì và nguyên nhân để đại biểu xem xét, quyết định.

Đề cập đến sự công bằng trong áp thuế tiêu thụ đặc biệt, đại biểu cho rằng vẫn chưa đảm bảo, bởi việc áp thuế 10% chủ yếu tập trung vào những sản phẩm đóng chai sẵn có; chưa tính đến các đồ uống pha chế tại chỗ như các cơ sở bán cafe, nước mía, trà chanh,… do không thể xác định được hàm lượng đường.

Ngoài ra, chính sách này sẽ tác động tiêu cực đến doanh nghiệp đồ uống Việt Nam, đặc biệt là doanh nghiệp thuần túy nội địa. Vì vậy, đại biểu đề nghị cơ quan soạn thảo đánh giá kỹ hơn về tác động, biện pháp thực hiện cũng như lộ trình của chính sách thuế tiêu thụ đặc biệt đối với nước giải khát có đường.

Đại biểu Lê Thị Song An – Đoàn ĐBQH tỉnh Long An

Đại biểu Lê Thị Song An – Đoàn ĐBQH tỉnh Long An đề nghị Ban soạn thảo xem xét kỹ lưỡng chính sách này, bởi qua nghiên cứu Tờ trình và Báo cáo thẩm tra, đại biểu nhận thấy hiệu quả của việc áp thuế 10% lên nước giải khát có đường trong việc hạn chế, hoặc giảm tỷ lệ béo phì chưa được nghiên cứu toàn diện.

Theo một số nghiên cứu, thực phẩm chứa đường (bao gồm cả đồ uống, bánh kẹo, kem...) cung cấp trung bình 3,6% tổng năng lượng tiêu thụ đưa vào cơ thể. Việc áp thuế này có thể chỉ giảm được một lượng rất nhỏ, khoảng từ 0,1% đến 0,2% lượng năng lượng nạp vào cơ thể.  Ngoài ra, tỷ lệ béo phì còn có nguyên nhân do sử dụng các thức ăn nhanh, ít vận động của lứa trẻ, chế độ ăn uống, hoạt động thể chất...

Áp thuế tiêu thụ đặc biệt với đồ uống có đường cần được đánh giá toàn diện, phù hợp (Ảnh minh họa)

Hơn nữa, chính sách thuế này có thể thiếu công bằng khi chỉ nhắm vào các sản phẩm đồ uống đóng chai sẵn, trong khi các loại đồ uống pha chế tại chỗ như cà phê, trà sữa, nước mía, trà chanh... rất khó bị đánh thuế do không thể xác định chính xác hàm lượng đường… Điều này sẽ dẫn đến bất lợi cho các doanh nghiệp sản xuất đồ uống trong nước, đặc biệt là các doanh nghiệp thuần Việt. Trong khi đó, với công nghệ hiện đại và có tiềm năng về tài chính, các tập đoàn nước ngoài có lợi thế về kinh nghiệm và công nghệ trong việc chuyển đổi sang sản xuất đồ uống không đường nhưng vẫn giữ được độ ngọt, trong khi các doanh nghiệp nội địa có thể gặp nhiều khó khăn hơn khi chính sách này được triển khai.

Do đó, đại biểu Lê Thị Song An đề nghị Ban soạn thảo đánh giá kỹ lưỡng tác động, các biện pháp thực hiện, cũng như lộ trình phù hợp cho chính sách thuế tiêu thụ đặc biệt đối với đồ uống có đường, đảm bảo tính khả thi và công bằng, đồng thời hỗ trợ sự phát triển của doanh nghiệp trong nước.