Đầu tư AI trở thành trụ cột mới của nền kinh tế Mỹ

Đầu tư AI được ước tính đã chiếm tới một nửa tăng trưởng GDP của Mỹ trong 6 tháng đầu năm 2025. Tập đoàn tài chính Barclays công bố tính toán cho thấy riêng khoản chi cho phần mềm, thiết bị máy tính và trung tâm dữ liệu của các dự án AI đã giúp GDP tăng thêm 1%. Trong khi đó, tăng trưởng GDP thực tế chỉ ở mức 1,6 %. Như vậy, nếu không có chi tiêu liên quan tới AI, tăng trưởng có thể chỉ ở quanh mốc 0,6-0,8%.

Có thể thấy bức tranh còn lại của nền kinh tế Mỹ sẽ kém tươi sáng hơn rất nhiều nếu loại bỏ đi mảng màu AI. Tốc độ tạo việc làm mới đã chậm lại dù số liệu tháng 9 vẫn tích cực, tỷ lệ thất nghiệp có xu hướng nhích lên.

Đầu tư kinh doanh tư nhân, nếu bỏ qua các hạng mục gắn với AI, gần như đứng yên so với năm 2019. Nhiều phân khúc bất động sản thương mại như trung tâm mua sắm hoặc văn phòng tiếp tục bị cắt giảm đầu tư do lãi suất cao và nhu cầu thị trường suy yếu.

Trái ngược với xu hướng đứng yên của các mảng kinh doanh truyền thống, nhóm “big tech” đang chi đầu tư rất mạnh tay cho AI. Bank of America ước tính bốn tập đoàn lớn gồm Microsoft, Amazon, Alphabet và Meta đã chi tổng cộng khoảng 344 tỷ USD cho đầu tư cơ bản trong năm nay, tăng từ 228 tỷ USD năm trước.

Phần lớn mức tăng này liên quan tới AI, từ mua chip đến xây trung tâm dữ liệu. Dự báo cho thấy con số đầu tư có thể lên tới 404 tỷ USD trong năm 2026 nếu các kế hoạch được thực hiện trọn vẹn. Các sản phẩm chip AI của Nvidia chiếm tỷ trọng lớn trong chi tiêu này. Nhìn về dài hạn, các chuyên gia kỳ vọng AI sẽ cải thiện năng suất lao động, nhưng tới nay hiệu ứng năng suất đo được vẫn còn hạn chế so với quy mô vốn đã đổ vào cho lĩnh vực này.

Chứng khoán, tiêu dùng và việc làm đang dần bị phụ thuộc vào AI

Đầu tư AI không chỉ tác động lên GDP mà còn trở thành động lực chính cho thị trường chứng khoán Mỹ. Cổ phiếu các doanh nghiệp gắn với AI tăng giá mạnh, kéo chỉ số chung đi lên và làm gia tăng tài sản tài chính của hộ gia đình. JPMorgan Chase ước tính đà tăng của nhóm cổ phiếu AI đã giúp chi tiêu tiêu dùng tăng thêm khoảng 0,9 % trong năm qua, tương đương khoảng 180 tỷ USD.

Lý giải cho đà tăng chi tiêu tiêu dùng, chuyên gia cho rằng khi danh mục đầu tư tăng giá trị (chủ yếu ở nhóm các công ty AI), tài sản của người dân gia tăng. Kéo theo đó là xu hướng sẵn sàng chi tiêu thêm cho các dịch vụ và hàng hóa không thiết yếu, từ đó thúc đẩy tăng trưởng tiêu dùng.

Trên thị trường lao động, tác động của AI lại phân bổ không đồng đều. Việc làm trong ngành công nghệ nói chung đã giảm kể từ năm 2022, khác hẳn thời bong bóng internet cuối thập niên 1990 khi các công ty ồ ạt tuyển dụng. Các trung tâm dữ liệu sau khi xây xong chỉ cần số lao động vận hành tương đối hạn chế. Điều này khiến AI chưa trở thành động lực tạo việc làm trực tiếp. Đóng góp về việc làm từ ngành AI chủ yếu đến từ mảng xây dựng, lắp ráp trung tâm dữ liệu.

Đại diện Turner Construction cho biết mỗi trung tâm dữ liệu cần từ 100 tới 5.000 lao động trong giai đoạn thi công. Các dự án trung tâm dữ liệu hiện chiếm khoảng 35% lượng công việc tồn đọng của công ty tại Mỹ, tăng mạnh so với mức khoảng 13% cách đây 5 năm.

Nguy cơ bong bóng và rủi ro nợ từ làn sóng AI

Sự phụ thuộc ngày càng lớn vào đầu tư AI khiến rủi ro bong bóng trở nên rõ nét hơn. Tỷ lệ giá trên lợi nhuận (P/E) của thị trường chứng khoán Mỹ đang ở vùng cao hiếm gặp trong lịch sử. Chỉ một sự điều chỉnh kỳ vọng lợi nhuận liên quan tới AI cũng có thể kích hoạt làn sóng bán tháo. Chỉ số S&P 500 đã có tuần giảm khoảng 2% khiến nhà đầu tư lo ngại về nguy cơ định giá quá cao, trước khi hồi phục trở lại.

Biên bản cuộc họp tháng 10 của Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) cho thấy sự lo ngại về khả năng thị trường phải định giá lại tiềm năng của công nghệ AI. Nhà kinh tế Jonathan Millar tại Barclays ước tính nếu chứng khoán Mỹ giảm 20-30% do bong bóng AI, tăng trưởng GDP có thể mất khoảng 1 tới 1,5 điểm % trong vòng 1 năm.

Một rủi ro khác cũng được chuyên gia cảnh báo nằm ở các khoản nợ khổng lồ mà doanh nghiệp dùng để nuôi dưỡng làn sóng AI. Nợ của Oracle đã vượt mốc 100 tỷ USD sau khi công ty phát hành 18 tỷ USD trái phiếu, một phần để tài trợ hạ tầng AI. Các doanh nghiệp như CoreWeave cũng sử dụng đòn bẩy lớn để mở rộng trung tâm dữ liệu và năng lực cho thuê máy chủ. Nếu dòng doanh thu và lợi nhuận từ AI không đủ bù chi phí lãi vay, rủi ro sẽ lan sang cả chủ nợ là ngân hàng và nhà đầu tư trái phiếu.

Hiện tại các khoản nợ liên quan tới AI vẫn chưa đủ lớn để tạo ra một cuộc khủng hoảng tài chính diện rộng. Cấu trúc liên thông của thị trường tài chính toàn cầu sẽ khiến cú sốc AI nhanh chóng lan sang các khu vực khác. Do đó, việc quản lý rủi ro bong bóng AI được xem là bài toán cấp thiết để kinh tế Mỹ và toàn cầu không trả giá đắt cho giai đoạn tăng trưởng nóng vừa qua.

×