ADB: Kinh tế Việt Nam gia tăng sức mạnh trước những thách thức toàn cầu

Đây là nội dung quan trọng trong ấn phẩm kinh tế thường niên hàng đầu của Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) với tiêu đề báo cáo Triển vọng Phát triển châu Á tháng 4 năm 2025 công bố ngày 9/4.

Chính sách đúng hướng nhưng cần lưu ý rủi ro thách thức về thuế

Ông Shantanu Chakraborty, Giám đốc Quốc gia của ADB tại Việt Nam nhận định: Tăng trưởng thương mại mạnh mẽ, sản xuất cho xuất khẩu phục hồi tích cực và đầu tư trực tiếp nước ngoài ở mức cao đã thúc đẩy tăng trưởng kinh tế của Việt Nam trong năm 2024.

Nhìn lại năm 2024, Việt Nam đã có một năm phục hồi kinh tế hết sức ấn tượng, với mức tăng trưởng đạt 7,1%, tăng mạnh so với 5,1% của năm 2023. Mặc dù chịu thiệt hại nặng nề do bão Yagi tại nhiều khu vực, nhưng nhờ phản ứng nhanh chóng của Chính phủ, tác động tiêu cực đến tăng trưởng kinh tế đã được hạn chế đáng kể. Bên cạnh đó, thương mại khởi sắc, ngành sản xuất xuất khẩu phục hồi mạnh mẽ, cùng với dòng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) tiếp tục tăng trưởng là những yếu tố quan trọng giúp Việt Nam ghi nhận mức tăng trưởng kinh tế cao nhất trong khu vực Đông Nam Á. Thành quả này cũng tạo nền tảng vững chắc để Việt Nam ứng phó tốt hơn với các rủi ro và bất định trong thời gian tới.

Theo Giám đốc ADB: Cần ghi nhận những nỗ lực đáng kể của Chính phủ Việt Nam trong việc thúc đẩy cải cách thể chế, hướng tới nâng cao hiệu quả điều hành và tạo động lực tăng trưởng. Nếu các cải cách sâu rộng này được triển khai một cách nhanh chóng và hiệu quả, chắc chắn sẽ góp phần tạo ra tăng trưởng cao hơn và bền vững hơn trong dài hạn. Đồng thời, đây cũng sẽ là cơ hội để kích thích tiêu dùng nội địa, cải thiện hiệu quả quản trị và thúc đẩy khu vực tư nhân phát triển mạnh mẽ hơn – qua đó giảm thiểu phần nào các rủi ro đến từ bên ngoài

"Tuy nhiên, việc Hoa Kỳ công bố áp thuế gần đây, cùng những bất ổn toàn cầu đang tiếp diễn, có thể đặt ra các thách thức đáng kể cho tăng trưởng của Việt Nam trong năm nay", Giám đốc Quốc gia của ADB tại Việt Nam, ông Shantanu Chakraborty nhận định.

Theo các chuyên gia của ADB: Môi trường kinh tế toàn cầu thay đổi, chịu ảnh hưởng đáng kể bởi các tuyên bố về mức thuế gần đây của Hoa Kỳ và căng thẳng địa chính trị, đặt ra những thách thức lớn đối với các nền kinh tế phụ thuộc vào tăng trưởng hướng đến xuất khẩu.

Thêm vào đó, sự tăng trưởng chậm lại tại Hoa Kỳ và Trung Quốc, các đối thương mại lớn của Việt Nam, có thể ảnh hưởng hơn nữa tới triển vọng kinh tế của Việt Nam.

Ông Nguyễn Bá Hùng, Chuyên gia kinh tế trưởng của ADB tại Việt Nam, cho biết các chính sách thuế quan từ phía Hoa Kỳ đang tạo ra sự bất định, khiến nhà đầu tư nước ngoài (FDI) có thể có tâm lý "trì hoãn" quyết định mới. Do chưa rõ ràng ngưỡng áp thuế cuối cùng cũng như thời gian kéo dài bao lâu, các nhà đầu tư có xu hướng "chờ xem". Trong bối cảnh đó, phản ứng nhanh và có chuẩn bị của Chính phủ Việt Nam được đánh giá là tích cực, tuy nhiên phía Hoa Kỳ vẫn chưa có tín hiệu sẵn sàng đàm phán, vì vậy cần tiếp tục theo dõi.

Tính toán về đa dạng hóa thị trường và các động lực tăng trưởng

Ông Chakraborty phân tích: Chính phủ Việt Nam đã đặt ra kế hoạch đạt được mục tiêu tăng trưởng đầy tham vọng, điều này có thể giúp giảm thiểu đáng kể những rủi ro từ bên ngoài. Tăng trưởng kinh tế có thể đạt cao hơn và bền vững nếu các nỗ lực cải cách thể chế toàn diện thời gian qua được triển khai nhanh chóng và hiệu quả.

Những cải cách này sẽ kích thích nhu cầu trong nước, tăng hiệu quả quản lý nhà nước trong ngắn hạn, từ đó thúc đẩy sự phát triển của khu vực tư nhân trong trung và dài hạn.

"Việc duy trì ổn định kinh tế vĩ mô, bảo đảm sinh kế cho các nhóm yếu thế và giữ vững việc làm vẫn cần được đặt lên hàng đầu. Điều này đồng nghĩa với việc các gói kích thích tài khóa bổ sung là rất cần thiết để thúc đẩy cầu nội địa. Việc kéo dài chính sách giảm thuế giá trị gia tăng (VAT) đến cuối năm 2026 là một bước đi tích cực, nhưng cần cân nhắc thêm các biện pháp hỗ trợ khác – chẳng hạn như giảm thuế thu nhập, giảm phí, hoặc mở rộng chi tiêu an sinh xã hội. Bên cạnh đó, các cải cách cơ cấu nhằm tháo gỡ rào cản pháp lý cho doanh nghiệp và hộ gia đình sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy tăng trưởng dài hạn", Giám đốc ADB nói.

Các chuyên gia ADB cho rằng: Tăng cường sự tham gia của Việt Nam trong các chuỗi cung ứng toàn cầu là một thách thức chính sách then chốt cho sự phát triển của đất nước. Khi các động lực kinh tế toàn cầu thay đổi, những lợi thế của Việt Nam trong việc nâng cao giá trị gia tăng trong các chuỗi cung ứng toàn cầu cũng thay đổi.

"Nắm bắt được những hạn chế và thách thức liên quan tới việc mở rộng sự tham gia và nâng cao giá trị gia tăng của Việt Nam trong các chuỗi cung ứng toàn cầu là điều rất quan trọng để cải thiện lộ trình phát triển kinh tế và tiềm năng tăng trưởng dài hạn của đất nước", các chuyên gia ADB nói.

Phân tích về hiệu ứng tích cực về thuế đối ứng, Giám đốc ADB lưu ý rằng Việt Nam vẫn có vị thế kinh tế khá vững chắc trong khu vực, động thái thuế của Hoa Kỳ là một "áp lực" mạnh mẽ hơn để Việt Nam thúc đẩy nhanh việc tận dụng các Hiệp định thương mại tự do (FTA) hiện có mà Việt Nam chưa tận dụng hết tiềm năng.

Trong bối cảnh xu hướng thuế quan gia tăng, việc mở rộng thị trường xuất khẩu sang các đối tác như Anh, EU và các nước châu Á như Hàn Quốc... sẽ giúp Việt Nam đa dạng hóa thị trường, giảm thiểu phụ thuộc vào Mỹ và tận dụng vai trò trung tâm kinh tế châu Á. Đây được xem là điểm tích cực để giảm tác động từ thuế quan của Hoa Kỳ.

Đánh giá cao việc Chính phủ trong đó có NHNN đã giữ ổn định kinh tế vĩ mô và chính sách tiền tệ, ông Chakraborty phân tích: Thị trường tiền tệ Việt Nam được ghi nhận có phản ứng nhẹ nhưng ổn định trước thông tin từ Hoa Kỳ. Trong khi một số quốc gia trong khu vực chứng kiến sự mất giá đồng nội tệ, Việt Nam vẫn duy trì được sự ổn định tương đối. NHNN được đánh giá đã điều hành chính sách tiền tệ một cách phù hợp, linh hoạt. Dù lạm phát được dự báo tăng lên mức 4%, các công cụ tiền tệ vẫn còn nhiều dư địa để sử dụng, từ đó duy trì ổn định tỷ giá và hỗ trợ tăng trưởng.

Nhấn mạnh vai trò của đầu tư công và phản ứng tài khóa, ông Nguyễn Bá Hùng, Chuyên gia kinh tế trưởng của ADB tại Việt Nam đánh giá: Thực tế, Chính phủ đã có các bước đi đúng đắn để đa dạng hóa các động lực tăng trưởng. Việc đặt mục tiêu tăng tỷ lệ giải ngân đầu tư công, trong đó Quốc hội đã phê duyệt mức đầu tư công năm 2025 lên mức khoảng 36 tỷ USD cao gấp rưỡi so với trước. Tuy nhiên, chuyên gia ADB lưu ý vấn đề thực thi chính sách, khi kết quả thực hiện trong quý I/2025 mới đạt khoảng 13% kế hoạch, cho thấy còn khoảng cách giữa mục tiêu kỳ vọng và thực tế.

"Dù vậy, đây vẫn là cơ hội để kích thích tăng trưởng nếu các biện pháp được triển khai nhanh và hiệu quả hơn", ông Nguyễn Bá Hùng nói.

Theo ông Nguyễn Bá Hùng, so sánh với các quốc gia ASEAN, Việt Nam nằm trong nhóm có thặng dư thương mại cao với Hoa Kỳ, nên nguy cơ bị áp thuế cũng lớn hơn. Trong khi một số nước như Singapore, Philippines có tỷ lệ thấp do nhập siêu, thì Việt Nam cùng với Thái Lan, Malaysia… đều có mức thặng dư cao. Do vậy, việc các nước Đông Nam Á bị áp thuế nặng hơn là dễ hiểu. Các nước đang tìm cách phản ứng phù hợp, nhưng đến nay vẫn còn quá sớm để đánh giá mức độ ảnh hưởng thực sự.

Nhấn mạnh vai trò của việc liên kết khu vực và phản ứng chung ASEAN, chuyên gia Nguyễn Bá Hùng phân tích: ASEAN hiện đang có những bước đi chủ động hơn nhằm phối hợp đối phó với các biện pháp thuế quan từ phía Hoa Kỳ. Dù tồn tại sự cạnh tranh giữa các nước, nhưng việc hợp tác trong khuôn khổ ASEAN là cơ hội tốt để ứng phó hiệu quả hơn, đặc biệt trong bối cảnh dòng thương mại toàn cầu có sự chuyển dịch.

Khuyến nghị chính sách và định hướng dài hạn, ông Nguyễn Bá Hùng cho biết, để đối phó với thách thức hiện nay, kích thích cầu nội địa là một hướng đi đúng đắn. Việc tăng chi tiêu ngân sách cho hạ tầng, công nghệ, đổi mới sáng tạo không chỉ giúp tăng sức cạnh tranh cho doanh nghiệp mà còn nâng cao sức hút FDI.

Chính phủ cũng có kế hoạch đưa ra các chương trình, "gói" hỗ trợ các động lực tăng trưởng. Mới đây nhất, liên quan đến gói hỗ trợ quy mô 500.000 tỷ đồng tín dụng ưu đãi dành cho khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và hạ tầng chiến lược mà Chính phủ đưa ra cũng thể hiện sự sẵn sàng khi ứng phó với kịch bản thuế quan tiếp tục leo thang.

Chính phủ Việt Nam đang hạn chế nợ công và mong muốn giảm vay nước ngoài, song vẫn còn không gian tài khóa để hỗ trợ doanh nghiệp, đổi mới sáng tạo và thúc đẩy xuất khẩu.

"ADB sẵn sàng hỗ trợ Chính phủ thông qua các khoản vay phối hợp hoặc hỗ trợ khẩn cấp nếu cần", chuyên gia của ADB bày tỏ.

Trong khi mức chi cho nghiên cứu và phát triển (R&D) của Việt Nam hiện chỉ 0,4% GDP – thấp hơn nhiều so với Hàn Quốc (4% GDP), thì nếu được tăng lên, đây sẽ là động lực thúc đẩy phát triển dài hạn.

Về quy mô, gói hỗ trợ 500.000 tỷ đồng (tương đương khoảng 4,5% GDP) được cho là vẫn trong khả năng của Chính phủ, kể cả khi phải vay thêm.

"Đây là định hướng đúng, tuy nhiên hiệu quả sẽ phụ thuộc vào năng lực triển khai hiệu quả và hiệu lực thực thi để đạt được mục tiêu đề ra", chuyên gia của ADB nhận định.